97. þáttur 12. september 2013
Íslensk blómanöfn
Minnst hefur verið á það áður í þessum þætti, að auðlegð íslenskrar felst tungu víða, meðal annars í íslenskum blómanöfnum. Í Hulduljóðum talar Jónas Hallgrímsson um blómin og kallar þau smávini:
Smávinir fagrir, foldarskart,
fífill í haga, rauð og blá
brekkusóley, vér mættum margt
muna hvurt öðru að segja frá.
Prýði þið lengi landið það
sem lifandi guð hefir fundið stað
ástarsælan, því ástin hans
alls staða fyllir þarfir manns.
Brekkusóley sú, sem Jónas talar um, er hins vegar ekki Sóley, hvorki Brennisóley og því síður Skriðsóley. Hefur þess raunar verið getið til að um sé að ræða Þrenningarfjólu, sem þó er ekki sennilegt.
Eitt af mest heillandi blómanöfnum á íslensku er Augnfró, sem á latínu heitir Euphrasia frigida, lítil, einær jurt, sem vex í snöggu graslendi eða mólendi, blöðin dökkmóleit eða purpurabrún, blómin ákaflega falleg þótt smá séu, skreytt fjólubláum línum. Er Augnfró algeng um allt land. Orðið augnfró merkir hins vegar það sem gleður augað.
Hin hvíta Baldursbrá heitir eftir Baldri, hinum hvíta ás, sem hlaut sorglegan dauðdaga að því er segir í Snorra Eddu. Baldursbrá og er þekkt lækningarjurt og sögð góð við margskonar sjúkdómum og þótti gott að leggja hana við eyra þess sem þjáðist af tannpínu.
Blágresi er sérlega fallegt blóm og blómgast upp úr miðjum júní, þegar sól er hæst á lofti, enda kalla Svíar blómið midsommarblomst. Af sama toga eru spunnin blómanöfn eins og Bláklukka, Blákolla og Blástjarna. Heiti eins og Blóðberg og Blóðkollur segja eitthvað um hugmyndir manna, og nafnið Brjóstagras vekur til umhugsunar.
Dýragras er sérlega fallegt blóm, algengt um allt land og vex í mólendi eða á þurrum harðbölum eða valllendi og sker sig úr vegna hins dimmbláa litar blómanna, enda kallað Bláin - hið bláa blóm. Blóm Dýragarassins opna sig hins vegar aðeins í sólskini og hefur þess verið getið til að blómið hafi heitið Dyragras - blómið sem opnar sig, en fáir virðast fallast á þá skoðun.
Gleym mér ei er eitt af íslensku blómanöfnum sem allir skilja en erfitt er að skýra. Hvers vegna fékk þetta litla og einfalda blóm svo fallegt nafn? Í vísu eftir ókunnan höfund segir:
Blátt lítið blóm eitt er
ber nafnið gleymd ei mér.
Væri ég fleygur fugl,
flyg' ég til þín.
Svo mína sálu nú
sigraða hefur þú,
engu ég unna má
öðru en þér.
Nöfn eins og Músareyra, Naðurtunga, Sauðamergur og Smjörgras segja einnig margt um hugmyndir fyrri tíðar manna um smávini fagra, foldarskart.
Tryggvi Gíslason,
Nýjast
-
Björg EA 7 vígði endurbyggða Torfunefsbryggju á Akureyri
Endurbyggð Torfunefsbryggju við Pollinn á Akureyri var í dag vígð við hátíðalega athöfn. Togari Samherja, Björg EA 7, lagðist að bryggjunni og vígði þar með hið nýja mannvirki. -
Heilabrot – Nýsköpun fyrir betra samfélag
Heilabrot - vinnustofa í nýsköpun á sviði heilbrigðis- og velferðarmála á Norðurlandi - fór fram í síðustu viku í samvinnu Drift EA og Háskólans á Akureyri. Markmið verkefnisins var að skapa vettvang þar sem unnið er að þverfaglegum lausnum á áskorunum sem samfélagið á Norðurlandi stendur frammi fyrir í heilbrigðis- og velferðarmálum. Áskoranirnar komu frá breiðum hópi stofnana og fyrirtækja sem sýndu verkefninu mikinn áhuga. Þá var aðsókn lausnarmiðaðra þátttakenda einnig mikil og ekki vantaði útsjónarsemina. -
Benedikt Barðason skipaður skólameistari Verkmenntaskólans á Akureyri
Guðmundur Ingi Kristinsson, mennta- og barnamálaráðherra, hefur skipað Benedikt Barðason í embætti skólameistara Verkmenntaskólans á Akureyri til fimm ára frá 1. ágúst næstkomandi. -
Halldór Jón nýr skólameistari FSH
Halldór hefur starfað við skólann frá árinu 2017 sem aðstoðarskólameistari og áfangastjóri. -
Norðurþing og Björgunarsveitin Garðar efla samstarf
Með samningnum eru tengslin efld í því skyni að almannavarna- og æskulýðsstarf verði áfram þróttmikið -
Nýr áningarstaður í Hrísey – Lumar þu á nafni?
Ný gönguleið hefur verið tekin í notkun meðfram vesturströnd Hríseyjar. Á þeirri leið er gömul aflögð steypustöð sem nú hefur verið breytt í áningarstað. Áningarstaðurinn líkist einhvers konar ramma af húsi – þó það sé ekki hús í eiginlegri merkingu. -
Vilja nýta glatvarma til sniglaræktar
Sniglarækt hefur víða í Evrópu sannað sig sem vistvæn og arðbær búgrein með fjölbreyttum afurðum – allt frá lúxusmatvöru til hráefna í snyrtivöruiðnað. Nýnæmi verkefnisins felst í að aðlaga slíka ræktun að íslenskum aðstæðum með áherslu á sjálfbæra auðlindanýtingu og kolefnislágan rekstur. -
Laugardagur á Listasafninu á Akureyri
Laugardaginn 28. júní verður mikið um að vera á Listasafninu á Akureyri þar sem boðið verður upp á listamannaspjall við Þóru Sigurðardóttur kl. 15 undir stjórn Ann-Sofie N. Gremaud, en klukkan 14 sýnir Katrin Hahner gjörning í tengslum við þátttöku hennar í samsýningu norðlenskra listamanna, Mitt rými. -
Ertu ekki örugglega að fylgjast með?
Rauði krossinn á Íslandi hefur hleypt af stokkunum fræðslu- og forvarnarátaki um öryggi barna í sundi. Átakið er unnið í samstarfi við Reykjavíkurborg og Samtök forstöðumanna sundstaða á Íslandi (SFSÍ) og er því beint að öllu landinu. Árlega drukkna yfir 300 þúsund manns í heiminum eða um 30 manneskjur á hverjum einasta klukkutíma. Á Íslandi drukknuðu 68 manns á tíu ára tímabili frá 2013-2023. „Drukknun er algengari en flestir halda og stundum er því talað um hinn þögla faraldur,“ segir Hildur Vattnes Kristjánsdóttir, teymisstjóri skyndihjálpar hjá Rauða krossinum.
