„STÓRA MYNDIN“ Í RAFORKU- OG LOFTSLAGSMÁLUM Í BRENNIDEPLI Á VORFUNDI LANDSNETS

Mikilvægt er að horfa á heildarmyndina þegar horft er til framleiðslu og dreifingar orku annars vegar og náttúruverndar hins vegar. Þessi samhljómur var sem rauður þráður í erindum framsögumanna á árlegum vorfundi Landsnets í dag þar sem framtíð raforkuflutningskerfisins, eignarhald Landsnets og loftslagsmál voru m.a. í brennidepli.

Á þriðja hundrað manns sátu fundinn en vel á sjöunda hundrað fylgdist með honum í beinni útsendingu á vef Landsnets, en fundinum var jafnframt streymt á vef mbl.is. 

Ragnheiður Elín Árnadóttir, iðnaðarráðherra, kom inn á nauðsyn þess í erindi sínu að breyta hugarfarinu. „Við þurfum að horfa á stóru myndina,“ sagði ráðherra og benti á að ekki væri sjálfgefið að þeir sem vildu vernda náttúruna væru andsnúnir uppbyggingu raforkuflutningskerfisins. Ráðherra benti einnig á að endurnýtanleg orka á Íslandi væri mjög mikilvægt framlag til baráttunnar gegn losun gróðurhúsalofttegunda og það framlag væri ekki metið að verðleikum í heildarmyndinni.

Ráðherra kom í erindi sínu einnig inn á mikilvægi þess að grunnurinn undir starfsemi orkufyrirtækja þyrfti að vera í lagi. Stöðugleika þyrfti í rekstri, stefna stjórnvalda þyrfti að vera skýr og lagaramminn traustur. Ráðherra lauk lofsorði á umfangsmikla viðbragðsæfingu Landsnets í vetur og sagði hana hafa sýnt fram á nauðsyn þess að geta gripið til varakosta í flutningi orku í náttúruhamförum.

Besta afkoma Landsnets 
Geir A. Gunnlaugsson, stjórnarformaður Landsnets, fór stuttlega yfir reksturinn á síðasta ári en fyrirtækið skilaði á 4 milljarða króna hagnaði. Þetta er besta afkoma frá stofnun Landsnets. Lagt verður til á komandi aðalfundi að greiddur verði 400 milljóna króna arður til eigenda og er það í fyrsta sinn sem félagið greiðir arð. 

Eignastaða Landsnets er sterk og stjórnarformaðurinn sagði það gera fyrirtækinu kleift að takast á við nauðsynlega styrkingu raforkuflutningskerfisins. Hann vék einnig að eignarhaldi Landsnets og sagði á ýmsan hátt óheppilegt að stærsta raforkuvinnslufyrirtæki landsins væri móðurfélag Landsnets, þó svo aðkoma hluthafa að málefnum félagsins væri mjög takmörkuð. Þannig hefði Landsvirkjun ekki aðeins hagsmuni sem eigandi heldur einnig viðskiptalega hagsmuni þegar kæmi að rekstri Landsnets. Hann benti m.a. á að núverandi eignarhald ylli tortryggni meðal viðskiptavina Landsnets. Jafnframt lægi fyrir að hluti núverandi eigenda vildi losa um hlut sinn í félaginu og hvatti hann til þess að stjórnvöld, í samráði við Landsnet og eigendur félagsins, mörkuðu stefnu og áætlun um breytingar á eignarhaldi Landsnets.

Leysa þarf áskoranir með breiðri sátt
Forstjóri Landsnets, Guðmundur Ingi Ásmundsson, kom í erindi sínu strax að nauðsyn þess að styrkja flutningskerfið. Hann benti á að á sl. þremur árum hefði varaaflskeyrsla tífaldast og að skerðing á afhendingu raforku til notenda á ótryggum flutningi hefði fjórfaldast. Á meðal þeirra sem þetta bitnaði á væru fiskimjölsverksmiðjur sem hefði skipt úr jarðefnaeldsneyti yfir í rafmagn til vinnslunnar, iðnfyrirtæki og heimili.

Forstjóranum varð einnig tíðrætt um þær áskoranir sem Landsnet stendur frammi fyrir og lagði ríka áherslu á að vinna að uppbyggingunni um rafvædda framtíð í breiðri sátt með samráði við faghópa á mismunandi stigum ferlisins. Guðmundur Ingi ræddi einnig öra þróun í raforkumálum, rafbílavæðingu, millilandaviðskipti með raforku, hugmyndir um sæstreng og síðast en ekki síst þróun í rafgeymatækni.

Guðmundur Ingi sagði framkvæmdakostnað við lagningu 66 og 132 kV strengja í jörð hafa lækkað umtalsvert og það gæfi fyrirheit um að lagning 220 kV strengja í jörð gæti verið að nálgast samkeppnishæfni við loftlínur. Hann sagði tvo skýra meginvalkosti fyrir hendi; hálendisleið eða byggðaleið. Hugsanlegt væri að minni umhverfisáhrif yrðu af fyrrnefnda kostinum.

„Vandamál okkar er aukið straumleysi á landsbyggðinni. Byggðalínan er barn síns tíma. Orkuflutningur hefur margfaldast og við þurfum að mæta aukinni þörf fyrir orku. Krafan um afhendingaröryggi á aðeins eftir að aukast,“ sagði Guðmundur Ingi. 

Getum sent sterk skilaboð
„Orkuþörf heimsins tvöfaldast á 39 ára fresti,“ sagði Guðni Elísson, prófessor við Háskóla Íslands í erindi sem bar yfirskriftina Náttúruvernd á tímum loftslagsbreytinga. Hann velti því upp hvert stefndi í loftslagsmálum og vísaði til Parísarsamkomulagsins sem gengur út á að tryggja að hlýnun loftslags í heiminum aukist ekki umfram 2 °C.

„Þetta eru mestu loftslagsbreytingar í milljónir ára,“ sagði Guðni í erindi sínu og taldi það ganga kraftaverki næst ef að óbreyttu tækist að halda hlýnuninni undir 4 °C. Hann benti jafnframt á að hlutfall endurnýjanlegra orkugjafa í heildarmyndinni væri svo lítið að vonlaust væri að ætla þeim að brúa það bil sem sívaxandi orkuþörf gerir kröfur um. 

„Endurnýtanlegir orkugjafar leysa ekki vandamálið nema við skerum niður orkuþörfina á móti,“ sagði Guðni. Hann sagði einu leiðina til þessa að koma böndum á núverandi þróun vera þá að vestræn ríki tækju á sig árlegan 5,1% samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda. 

Í erindinu benti Guðni jafnframt á að lítt tjóaði að berjast gegn virkjunum og stóriðju hér á landi ef stóra samhengið, heildarmyndin, væri óbreytt. Hann sagði ferðamenn menga rétt eins og stóriðju og vísaði til kolefnisspors hvers einstaklings sem ferðaðist með flugi. 

„Hver ferðamaður sem kemur til Íslands til þess að skoða hálendið tekur um leið þátt í að breyta því,“ sagði Guðni. Hann sagði Ísland lítið og einir og sér gætu Íslendingar ekki bjargað heiminum. En með heildstærði stefnu gætum við sent sterk skilaboð frá okkur til umheimsins.

Lenda oft í skerðingu
Fjárfesting í rafvæðingu fiskimjölverksmiðja á Íslandi nemur um 60 milljörðum króna á undanförnum árum en það eru blikur á lofti vegna flutningsgetunnar. Þetta kom fram í erindi Kolbeins Árnasonar, framkvæmdastjóra Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi, SFS.
Kolbeinn sagði fiskimjölsverksmiðjum hafa fækkað um 50% á 15 árum. Í dag væru þær 11 talsins og þar af gætu sjö gengið fyrir rafmagni. Veikleikar flutningskerfisins kæmu hins vegar í veg fyrir að hægt væri að keyra verksmiðjur á Þórshöfn, Akranesi og í Vestmannaeyjum á rafmagni.

Framkvæmdastjóri SFS sagði skrýtið að upplifa það að ekki væri hægt að tengja skip við rafmagn í höfnum landsins. Þarna hlyti að vera verðugt samtarfsverkefni sjávarútvegsins, Landsnets, sveitarfélaga og fleiri hlutaðeigandi aðila. 

„Þeir sem nota raforku í dag lenda oft í skerðingu. Áskorun okkar í landi hinnar endurnýjanlegu orku er að koma okkur í þá aðstöðu að þjóna notendum með þessa endurnýjanlega orku,“ sagði Kolbeinn og bætti við að nauðsynlegt væri að finna úrlausnarefnum farveg með aðkomu stjórnvalda, hagsmunaaðila og fólkinu í landinu. /Þetta kemur fram á vef Landsnets.

Upptökur frá vorfundi
Upptökur með erindum ræðumanna á vorfundi Landsnets og umræðum í kjölfarið eru aðgengilegar hér og einnig er hægt að nálgast glærukynningar ræðumanna hér.