115. þáttur 30. janúar 2014
Beyging mannanafna
Beyging nafnorða - og þá m.a. og ekki síst mannanafna - getur á stundum verið snúin, enda breytist beyging orða í tímans rás, eins og fleira í málinu. Upphaflega var t.a.m. eignarfall karlmannsnafnsins Magnús - Magnúss, ekki Magnúsar eins og nú er algengast. Eignarfall mannsnafnsins Haraldur var Haralds, eins og fram kemur í föðurnöfnum: Haraldsson eða Haraldsdóttir og nafninu Haralds saga Sigurðarsonar í Heimskringlu. Um langt skeið hefur hins vegar verið notað eignarfallið Haraldar. Muna elstu menn vafalaust eftir Haraldarbúð við Austurstræti í Reykjavík sem stofnuð var árið 1915 og starfaði óslitið til ársins 1960 og þótti ein glæsilegasta verslun höfuðborgarinnar. Haraldarbúð var deildarskipt, annars vegar herradeild og hins vegar dömudeild. Er hugsanlegt að heiti þessarar glæsilverslunar, sem þá þótti, hafi haft áhrif á beygingu mannsnafnsins Haraldur.
Því til stuðnings má nefna að nafnið Laugavegsapótek hefur ef til vill haft áhrif á beygingu orðsins vegur í merkingunni gata, stræti. Eignarfall eintölu af því orði er vegar. Nú heyrist æ oftar notað eignarfallið vegs, sbr. lokun Laugavegs. Er eignarfallsmyndin vegs raunar komin athugasemdalaust inn í nýjustu stafsetingarbók á íslensku (Stafsetningarorðabókin, Rit íslenskrar málnefndar 2006). Þess ber þó að geta að til eru annað orð sem hefur sömu nefnifallsmynd, þ.e. orðið vegur í merkingunni upphefð, sæmd, virðing, en eignarfall eintölu af því orði er vegs, sbr. vegsauki og orðasambandið komast til vegs og valda.
Kvenmannsnafnið Margrét barst úr persnesku í grísku og latínu snemma á öldum, þar sem það fékk myndina Margarita en nafnið er talið merkja perla. Kvenmannsnafnið Margrét beygðist áður: Margrét, Margrétu, Margrétu, Margrétar, eins og kvenmannsnöfnin Guðrún, Kristín og Guðný, svo dæmi séu tekin. Flestir beygja hins vegar nafnið Margrét nú: Margrét, Margréti, Margréti, Margrétar.
Kvenmansnafnið Fanny, sem einnig er ritað Fanný, er talið styttingarnafn á Fransiska. Nafnið er fremur sjaldgæft á Íslandi. Ein kona í Þingeyjarsýslu bar nafnið í manntalinu 1855 - væntanlega hin fyrsta á landinu. Árið 1933 báru 33 konur Fannyjarnafn og hinn 1. janúar 2012 báru 55 konur nafnið Fanný sem fyrsta nafn og 20 sem annað nafn. Sex konur báru þá Fanny sem fyrsta nafn og tvær sem annað nafn. Beyging þessa kvenmannsnafns bögglast fyrir mörgum. Móðir mín hét Fanny að fyrra nafni og margar konur eftir henni. Hefur venja verið að beygja nafnið þannig: Fanny, Fannyju, Fannyju, Fannyjar. Í bókinni Nöfn Íslendinga (1991) er aðeins nafnmyndin Fanný skráð og þar er beygingin sögð vera: Fanný, Fanný, Fanný Fannýjar. Það þykir Fannyjarsonum snautlegt.
Tryggvi Gíslason
Nýjast
-
Halldór Jón nýr skólameistari FSH
Halldór hefur starfað við skólann frá árinu 2017 sem aðstoðarskólameistari og áfangastjóri. -
Norðurþing og Björgunarsveitin Garðar efla samstarf
Með samningnum eru tengslin efld í því skyni að almannavarna- og æskulýðsstarf verði áfram þróttmikið -
Nýr áningarstaður í Hrísey – Lumar þu á nafni?
Ný gönguleið hefur verið tekin í notkun meðfram vesturströnd Hríseyjar. Á þeirri leið er gömul aflögð steypustöð sem nú hefur verið breytt í áningarstað. Áningarstaðurinn líkist einhvers konar ramma af húsi – þó það sé ekki hús í eiginlegri merkingu. -
Vilja nýta glatvarma til sniglaræktar
Sniglarækt hefur víða í Evrópu sannað sig sem vistvæn og arðbær búgrein með fjölbreyttum afurðum – allt frá lúxusmatvöru til hráefna í snyrtivöruiðnað. Nýnæmi verkefnisins felst í að aðlaga slíka ræktun að íslenskum aðstæðum með áherslu á sjálfbæra auðlindanýtingu og kolefnislágan rekstur. -
Laugardagur á Listasafninu á Akureyri
Laugardaginn 28. júní verður mikið um að vera á Listasafninu á Akureyri þar sem boðið verður upp á listamannaspjall við Þóru Sigurðardóttur kl. 15 undir stjórn Ann-Sofie N. Gremaud, en klukkan 14 sýnir Katrin Hahner gjörning í tengslum við þátttöku hennar í samsýningu norðlenskra listamanna, Mitt rými. -
Ertu ekki örugglega að fylgjast með?
Rauði krossinn á Íslandi hefur hleypt af stokkunum fræðslu- og forvarnarátaki um öryggi barna í sundi. Átakið er unnið í samstarfi við Reykjavíkurborg og Samtök forstöðumanna sundstaða á Íslandi (SFSÍ) og er því beint að öllu landinu. Árlega drukkna yfir 300 þúsund manns í heiminum eða um 30 manneskjur á hverjum einasta klukkutíma. Á Íslandi drukknuðu 68 manns á tíu ára tímabili frá 2013-2023. „Drukknun er algengari en flestir halda og stundum er því talað um hinn þögla faraldur,“ segir Hildur Vattnes Kristjánsdóttir, teymisstjóri skyndihjálpar hjá Rauða krossinum. -
,,Þessi umbótavinna hefur verið mikil og krefjandi"
Í kjölfar ítarlegrar úttektar Embættis landlæknis á geðþjónustu Sjúkrahússins á Akureyri (SAk) hefur verið ráðist í umfangsmiklar umbætur til að efla þjónustuna og bæta aðstæður fyrir bæði sjúklinga og starfsfólk. Markvisst hefur verið unnið að úrbótaáætlun með það að leiðarljósi að styrkja geðheilbrigðisþjónustu SAk. -
Akureyrarbær og Skátafélagið Klakkur undirrita viljayfirlýsingu
Akureyrarbær og Skátafélagið Klakkur hafa undirritað viljayfirlýsingu um eflingu samstarfs, framtíðaruppbyggingu og gerð heildstæðs rekstrarsamnings um starfsemi félagsins. -
Listasumar hefst á morgun
Hátíðin hefst með Opnu húsi í Kaktus, þar sem haldið verður upp á Jónsmessu með tilraunakenndu og opnu DJ – VJ kvöldi, og Opnu húsi í Deiglunni
