113. þáttur 16. janúar 201
Tryggvi Gíslason
Framburður
Framburður tungumála breytist í tímans rás, eins og eðlilegt er. Sagt er að ef Egill Skalla-Grímsson stæði allt í einu mitt á meðal okkar ljóslifandi og ræddi við okkur á máli sínu frá 10. öld, væri okkur erfitt að skilja hann, bæði vegna þess að umræðuefni og orðalag hans væri okkur andkannanlegt en ekki síst vegna þess að framburður hans væri okkur framandi. Ættum við þá í erfiðleikum með að skilja vísuna er hann kvað á sjöunda ári, að því er sagan segir, og allir kunna:
Þat mælti mín móðir,
at mér skyldi kaupa
fley ok fagrar árar
fara á brott með víkingum,
standa upp í stafni,
stýra dýrum knerri,
halda svá til hafnar,
höggva mann ok annan.
Eitt af því sem er orðið áberandi í íslenskum framburði er hljóðrof - þagnir milli orða. Flutningur forseta Íslands á ræðu sinni á nýársdag er gott dæmi um þetta hljóðrof. Gamall maður að austan sagði raunar að forsetinn hefði tínt úr út sér orðin. Eftir ávarp og kveðjur sagði forseti:
Oft er haft á orði að við Íslendingar séum eins og ein fjölskylda, sýnum samhug þegar áföll dynja yfir eða hamfarir ógna byggðarlögum. Á örlagastundum hefur samstaðan ráðið úrslitum og nú í vetur vorum við enn á ný minnt á sigrana sem hún skóp.
Þankastrikin í ræðutexta forsetans eiga að tákna þagnirnar - hljóðrofið - í flutningi hans.
Ræðuflutningur er mikil list, og eins og nefnt hefur verið hér áður, var kennsla í ræðuflutningi einn grundvallarþáttur í menntun fornaldar - í málskrúðsfræðinni sem svo nefndist. Þagnir í tali og í ræðuflutningi eru mikilsverðar og áhrifamiklar en slíkar þagnir í máli eiga ekkert skylt við hljóðrof.
Hljóðrof er áberandi í veðurfréttum ríkisjónvarpsins þar sem nokkrir veðurfræðingar hafa iðulega þögn - hljóðrof - milli forsetningar og fallorðs, eins og í orðasambandinu á morgun og segja þá: á 'morgun, með þungri áherslu á orðinu morgun.
Hljóðrof er málþróun sem við íhaldssamir málvöndunarmenn fáum ekkert við ráðið. Hins vegar er önnur breyting á máli, sem sporna þarf við: óskýr og þvoglulegur framburður, m.a. hjá þeim, sem hafa atvinnu sína af því að flytja mál opinberlega, s.s. þulir, fréttamenn og leikarar. Raunar hafa margar þjóðir áhyggjur af óskýru tali, s.s. Danir, Englendingar og Norðmenn. Þar hefur verið talað um að auka kennslu í stafsetningu og framburði til þess að efla skýrmæli.
Saga er sögu úr gamla Kennaraskólanum. Þar vildi skólastjórinn bæta framburð nemenda - verðandi kennara - og fékk hann Harald Björnsson leikara, sem þá var nýkominn frá leiklistanámi við Konungalega leiklistarskólann í Kaupmannahöfn, til að kenna nemendum framburð. Þegar Haraldur Björnsson kom í fyrsta tímann, sagði hann með sínum persónulega framburði: Góðan dag, gott fólk. Ég á að kenna ykkur framsögn. Þá sagði einn ungur nemandi að norðan: Herra kennari. Við eigum ekki að læra frönsku. Vandinn um óskýran framburð er því gamall - og getur birst víða og í mörgum myndum.
Tryggvi Gíslason
Nýjast
-
Laugardagur á Listasafninu á Akureyri
Laugardaginn 28. júní verður mikið um að vera á Listasafninu á Akureyri þar sem boðið verður upp á listamannaspjall við Þóru Sigurðardóttur kl. 15 undir stjórn Ann-Sofie N. Gremaud, en klukkan 14 sýnir Katrin Hahner gjörning í tengslum við þátttöku hennar í samsýningu norðlenskra listamanna, Mitt rými. -
Ertu ekki örugglega að fylgjast með?
Rauði krossinn á Íslandi hefur hleypt af stokkunum fræðslu- og forvarnarátaki um öryggi barna í sundi. Átakið er unnið í samstarfi við Reykjavíkurborg og Samtök forstöðumanna sundstaða á Íslandi (SFSÍ) og er því beint að öllu landinu. Árlega drukkna yfir 300 þúsund manns í heiminum eða um 30 manneskjur á hverjum einasta klukkutíma. Á Íslandi drukknuðu 68 manns á tíu ára tímabili frá 2013-2023. „Drukknun er algengari en flestir halda og stundum er því talað um hinn þögla faraldur,“ segir Hildur Vattnes Kristjánsdóttir, teymisstjóri skyndihjálpar hjá Rauða krossinum. -
,,Þessi umbótavinna hefur verið mikil og krefjandi"
Í kjölfar ítarlegrar úttektar Embættis landlæknis á geðþjónustu Sjúkrahússins á Akureyri (SAk) hefur verið ráðist í umfangsmiklar umbætur til að efla þjónustuna og bæta aðstæður fyrir bæði sjúklinga og starfsfólk. Markvisst hefur verið unnið að úrbótaáætlun með það að leiðarljósi að styrkja geðheilbrigðisþjónustu SAk. -
Akureyrarbær og Skátafélagið Klakkur undirrita viljayfirlýsingu
Akureyrarbær og Skátafélagið Klakkur hafa undirritað viljayfirlýsingu um eflingu samstarfs, framtíðaruppbyggingu og gerð heildstæðs rekstrarsamnings um starfsemi félagsins. -
Listasumar hefst á morgun
Hátíðin hefst með Opnu húsi í Kaktus, þar sem haldið verður upp á Jónsmessu með tilraunakenndu og opnu DJ – VJ kvöldi, og Opnu húsi í Deiglunni -
Krílabær verður áfram í rekstri
Sveitarstjórn Þingeyjarsveitar hefur tekið tillit til skoðana sem fram komu í athugasemdum sem sendar voru í kjölfar þess að til skoðunar var að loka leikskóladeildinni Krílabæ. -
SEIGLAN MIKILVÆGA
Eitt af því sem hefur reynst okkur Íslendingum vel í gegnum aldirnar, og í raun haldið lífi í landanum þegar verst áraði, er seiglan. Seigla í daglegu lífi er því eitt af því mikilvægasta sem við getum kennt börnum okkar. -
Að færa hinseginleika heim
„Ég er og verð alltaf Öxfirðingur,“ segir Aðalbjörn Jóhannsson með bros á vör. Hann er stýri Ergi, félags hinsegin stúdenta á Norðurlandi og lýsir sér sem sveitamanni, bókaormi, sérlegum áhugamanni um fólk og fylgist með kosningasjónvarpi af sömu innlifun og önnur fylgjast með Eurovision. Með rætur í Norður- og Suður-Þingeyjarsýslu, tengingu við Akureyri frá unglingsárum og smá Norðmann í blóðinu, hefur Aðalbjörn komið sér fyrir í BA námi í félagsvísindum við Háskólann á Akureyri. Hann viðurkennir að leiðin hafi upphaflega legið í kennaranám, en í dag blómstrar áhugi hans á fólki og samfélagsmálum í háskólanum þar sem samheldni og stuðningur skína í gegn. -
Nýr björgunarbátur hjá Björgunarsveitinni Garðari
Efna til nafnasamkeppni um nafnið á bátnum
