111. þáttur 19. desember 2012
Tryggvi Gíslason
Málrækt og málvernd
Orðið málrækt merkir að rækta mál sitt, m.a. með því tala og rita gott mál og rétt mál. Málvernd felur í sér að vernda málið, m.a. með því varðveita merkingu orða, halda óbreyttum beygingum og framburði, orðaröð og setningaskipan, áherslum og hrynjandi. Raunar fer þetta tvennt saman og eru málrækt og málvernd tvær hliðar á sama fyrirbæri. Málrækt á Íslandi stendur á gömlum merg sem segja má að hefjist með starfi fyrsta málfræðingsins um miðja 12. öld og standi enn og hefur borðið þann árangur að fullyrða má að íslenska hafi aldrei staðið sterkar sem lifandi þjóðtunga en nú.
Þessi staðhæfing er reist á þeirri staðreynt að undanfarin 100 ár hefur verið ritað um fleiri þekkingarsvið á íslensku en nokkru sinni áður. Skáldsagnagerð, leikritun og ljóðagerð stendur með miklum blóma og vandaðar bækur um fjölbreytilegt efni hafa verið gefnar út á íslensku undanfarna áratugi. Fleiri njóta kennslu í íslensku en nokkru sinni og víðtækar rannsóknir eru gerðar á máli og málnotkun. Nýyrðasmíð er öflug og leggja þar margir hönd á plóg, bæði lærðir og leikir. Með málvernd og málrækt - einkum í skólum landsins - hefur því tekist að halda þessu fornlega beygingarmáli sem sterku félagslegu tjáningartæki á umrótartímum þegar íslenskt þjóðfélag hefur ferðast þúsund ár á einni öld, breyst úr einhæfu og einöngruðu bændasamfélagi í margskipt þjóðfélag á upplýsingaöld í stöðugum tengslum við umheiminn.
En málræktarstarfi á Íslandi verður að halda áfram og það þarf að efla og beina því inn á nýjar brautir því að breytt samskiptatækni krefst nýrra leiða og nýrra viðhorfa. Eiríkur Rögnvaldsson, prófessor í íslenskri málfræði við Háskóla Íslands, hefur bent á, að raunveruleg hætta sé á að íslenska verði ekki til eftir 100 ár vegna þess að engar aðgerðir af hálfu stjórnvalda hafa fylgt í kjölfar svartrar skýrslu um stafræna stöðu íslenskunnar, eins og það er orðið, en skýrslan kom út í fyrra.
Niðurstöður skýrslunnar benda til þess að fjöldi tungumála í Evrópu sé í hættu þar sem þau njóti lítils stafræns stuðnings. Hlaut íslenska næstverstu útkomu í rannsókninni sem lá að baki skýrslunni. Eiríkur benti á í viðtali á dögunum, að sífellt fleiri tækjum sé stýrt með tungumálinu, þ.e.a.s. með því að tala við tækin. Það sé hins vegar ekki hægt nema komið sé upp hugbúnaði til þess að gera slíkt kleift. Það er ekkert óeðlilegt að íslenska standi þarna illa að vígi, vegna þess að það kostar jafnmikið að koma upp þessum hugbúnaði og gagnasöfnum fyrir mál, hvort sem 300 þúsund manns eða 300 milljónir tala málið og ef við gerum ekki átak eða að minnsta kosti reynum að ná í skottið á þróuninni er mikil hætta á að íslenska verði ekki til eftir 100 ár,?er haft eftir Eiríki Rögnvaldssyni í viðtalinu. Að þessum þætti málræktar og málverndar þarf því að huga.
Tryggvi Gíslason
Nýjast
-
Laugardagur á Listasafninu á Akureyri
Laugardaginn 28. júní verður mikið um að vera á Listasafninu á Akureyri þar sem boðið verður upp á listamannaspjall við Þóru Sigurðardóttur kl. 15 undir stjórn Ann-Sofie N. Gremaud, en klukkan 14 sýnir Katrin Hahner gjörning í tengslum við þátttöku hennar í samsýningu norðlenskra listamanna, Mitt rými. -
Ertu ekki örugglega að fylgjast með?
Rauði krossinn á Íslandi hefur hleypt af stokkunum fræðslu- og forvarnarátaki um öryggi barna í sundi. Átakið er unnið í samstarfi við Reykjavíkurborg og Samtök forstöðumanna sundstaða á Íslandi (SFSÍ) og er því beint að öllu landinu. Árlega drukkna yfir 300 þúsund manns í heiminum eða um 30 manneskjur á hverjum einasta klukkutíma. Á Íslandi drukknuðu 68 manns á tíu ára tímabili frá 2013-2023. „Drukknun er algengari en flestir halda og stundum er því talað um hinn þögla faraldur,“ segir Hildur Vattnes Kristjánsdóttir, teymisstjóri skyndihjálpar hjá Rauða krossinum. -
,,Þessi umbótavinna hefur verið mikil og krefjandi"
Í kjölfar ítarlegrar úttektar Embættis landlæknis á geðþjónustu Sjúkrahússins á Akureyri (SAk) hefur verið ráðist í umfangsmiklar umbætur til að efla þjónustuna og bæta aðstæður fyrir bæði sjúklinga og starfsfólk. Markvisst hefur verið unnið að úrbótaáætlun með það að leiðarljósi að styrkja geðheilbrigðisþjónustu SAk. -
Akureyrarbær og Skátafélagið Klakkur undirrita viljayfirlýsingu
Akureyrarbær og Skátafélagið Klakkur hafa undirritað viljayfirlýsingu um eflingu samstarfs, framtíðaruppbyggingu og gerð heildstæðs rekstrarsamnings um starfsemi félagsins. -
Listasumar hefst á morgun
Hátíðin hefst með Opnu húsi í Kaktus, þar sem haldið verður upp á Jónsmessu með tilraunakenndu og opnu DJ – VJ kvöldi, og Opnu húsi í Deiglunni -
Krílabær verður áfram í rekstri
Sveitarstjórn Þingeyjarsveitar hefur tekið tillit til skoðana sem fram komu í athugasemdum sem sendar voru í kjölfar þess að til skoðunar var að loka leikskóladeildinni Krílabæ. -
SEIGLAN MIKILVÆGA
Eitt af því sem hefur reynst okkur Íslendingum vel í gegnum aldirnar, og í raun haldið lífi í landanum þegar verst áraði, er seiglan. Seigla í daglegu lífi er því eitt af því mikilvægasta sem við getum kennt börnum okkar. -
Að færa hinseginleika heim
„Ég er og verð alltaf Öxfirðingur,“ segir Aðalbjörn Jóhannsson með bros á vör. Hann er stýri Ergi, félags hinsegin stúdenta á Norðurlandi og lýsir sér sem sveitamanni, bókaormi, sérlegum áhugamanni um fólk og fylgist með kosningasjónvarpi af sömu innlifun og önnur fylgjast með Eurovision. Með rætur í Norður- og Suður-Þingeyjarsýslu, tengingu við Akureyri frá unglingsárum og smá Norðmann í blóðinu, hefur Aðalbjörn komið sér fyrir í BA námi í félagsvísindum við Háskólann á Akureyri. Hann viðurkennir að leiðin hafi upphaflega legið í kennaranám, en í dag blómstrar áhugi hans á fólki og samfélagsmálum í háskólanum þar sem samheldni og stuðningur skína í gegn. -
Nýr björgunarbátur hjá Björgunarsveitinni Garðari
Efna til nafnasamkeppni um nafnið á bátnum
