92. þáttur 1. ágúst 2013
Skólamálfræði
Skólamálfræði er skemmtilegt viðfangsefni með föstu skipulagi sínu og undantekningarlausu reglum - og er af mörgu að taka. Fyrir þá sem hafa gaman af því að rifja upp brot af skólamálfræði, má minna á, að orðum, sem hafa sömu einkenni, er skipt í flokka - orðflokka. Þessi einkenni eru þrenns konar. Í fyrsta lagi eru það merkingarleg einkenni, þ.e.a.s hvers konar merkingu orð hafa. Í öðru lagi eru það formseinkenni eða beygingarleg einkenni, þ.e.a.s. hvernig orð beygjast, og í þriðja lagi er talað um setningarfræðileg einkenni, þ.e.a.s. hvar í setningu og með hvaða öðrum orðum þau geta staðið. Sem dæmi um setningarfræðileg einkenni orða má nefna, að lýsingarorð standa með nafnorðum og atviksorð standa með sögnum.
Beygingareinkenni - formseinkenni - orða ráða því að Þeim er skipt í þrjá meginflokka:
- fallorð: orð sem fallbeygjast,
- sagnorð: orð sem tíðbeygjast - og
- smáorð: orð sem hvorki tíðbeygjast né fallbeygjast.
Eftir þessum beygingareinkennum er orðum skipt í 10 orðflokka.
A Orð sem fallbeygjast - fallorð - eru:
1) nafnorð,
2) lýsingarorð,
3) töluorð,
4) fornöfn,
5) greinir
B Orð sem tíðbeygjast:
6) sagnorð - sem er skipt í ýmsa undirflokka,
C Orð sem beygjast ekki - smáorð:
7) Atviksorð
8) Forsetningar
9) Samtengingar
10) Nafnháttarmerki
Eins og lesendur þekkja, eru fornöfn fallorð sem bæta ekki við sig greini - eins og nafnorð , stigbreytast ekki - eins og lýsingarorð, og segja ekki til um fjölda, röð eða stærð - eins og töluorð. Fornöfn skiptast í persónufornöfn, eignarfornöfn, afturbeygt fornafn (þ.e. fornafnið sig, sér, sín - sem ekki er til í nefnifalli), ábendingarfornöfn, spurnarfornöfn, tilvísunarfornöfn og óákveðin fornöfn.
Örn Snorrason, kennari við Barnaskóla Akureyrar, gerði á sínum tíma vísur til þess að kenna nemendum að muna atriði úr skólamálfræði. Ein kunnasta minnisvísa hans í málfræði er vísan um óákveðnu fornöfnin:
Annar, fáeinir, enginn, neinn,
ýmis, báðir, sérhver,
hvorugur, sumur, hver (og) einn,
hvor (og) nokkur, einhver.
Við þessa vísu var bætt romsu með þeim óákveðnum fornöfnum sem ekki tókst að binda í rím: annar hvor, annar hver, annar tveggja, hvor tveggja, annar tveggja, allur, slíkur, sjálfur, samur og þvílíkur. Á þennan hátt tókst barnakennurum fá nemendur til að muna og hafa gaman af málfræði málfræðistagli. Vona ég að fróðleiksfús lesandi hafi haft gaman af þessu málfræðistagli.
Tryggvi Gíslason
Nýjast
-
,,Ég kveð sátt og held glöð út í lífið"
Þórunn Ingólfsdóttir hefur starfað hjá fyrirtækjum við Fiskitanga á Akureyri stærstan hluta starfsævinnar, lengst af hjá Útgerðarfélagi Akureyringa og Samherja. Hún lét af störfum í fiskvinnsluhúsi ÚA um mánaðamótin og segist kveðja afskaplega sátt. Nú taki við nýr kafli í lífinu. -
Aðalfundur Framsýnar karlmenn 62% félagsmanna
Karlmönnum hefur fjölgað í Framsýn, stéttarfélagi undanfarin ár. Þar hefur líkast til mest áhrif að meirihluti starfsfólks PCC á Bakka eru karlmenn. Verksmiðjan hóf starfsemi árið 2018. -
Rúm milljón til Krafts frá MA-ingum
Ár hvert heldur skólafélagið Huginn góðgerðaviku í þeim tilgangi að styrkja gott málefni. Að þessu sinni var valið að styrkja Kraft, stuðningsfélag fyrir ungt fólk sem greinst hefur með krabbamein og aðstandendur og söfnuðust alls 1.086.000 kr. -
April metmánuður í farþegaflutningum á Akureyrarflugvelli
Frá þvi segir á Facebook vegg Akureyrarflugvallar að nýliðinn mánuður hafi verið sá metmánuður í farþegaflutningum um völlinn. -
Harmonikudagurinn í Hofi á sunnudagur
„Harmonikan er heillandi hljóðfæri. Það má segja að draumur okkar um að heiðra hljóðfærið rætist og því verður gert hátt undir höfði á Harmonikudeginum sem haldinn verður næsta sunnudag, 4. maí með glæsilegum tónleikum í Menningarhúsinu Hofi á Akureyri,“ segir Hrund Hlöðversdóttir sem ásamt Agnesi Hörpu Jósavinsdóttur hefur unnið að undirbúningi viðburðarins. -
Stöður skólameistara við VMA og Framhaldsskólans á Húsavík auglýstar
Mennta- og barnamálaráðuneytið auglýsti í dag lausar til umsóknar stöður skólameistara við Verkmenntaskólann á Akureyri (VMA) og Framhaldsskólann á Húsavík. Umsóknarfrestur er til og með 14. maí n.k. -
Þrjú verkefni í Þingeyjarsveit hlutu styrk úr Framkvæmdasjóði ferðamannastaða
Hanna Katrín Friðriksdóttir atvinnuvegaráðherra úthlutaði styrkjum úr Framkvæmdasjóði ferðamannastaða 30 april s.l. -
Vilja klára byggingu Standgötu 1
Á fundi skipulagsráðs Akureyrarbæjar á dögunum var lagt fram erindi Kristjáns Þórs Júlíussonar fyrir hönd eigenda Strandgötu 1 ehf dagsett 31. mars 2025 vegna áforma eigenda um stækkun núverandi húss að Strandgötu 1. -
Akureyri - Mjög góð þátttaka í 1. maí hátíðarhöldum
Fjölmenni safnaðist saman á Akureyri fyrr í dag í góðu veðri til að taka þátt í kröfugöngu sem stéttarfélögin á Akureyri stóðu fyrir í tilefni af 1. maí, á alþjóðlegum baráttudegi verkafólks. Einnig var góð mæting í kaffiveislu á skrifstofu stéttarfélaganna í Fjallabyggð, þar sem Ína Sif Stefánsdóttir, starfsmaður Einingar-Iðju, flutti ávarp.
