98. þáttur 19. september 2013
Skammstafanir og styttingarorð
Skammstafanir og styttingarorð eru algeng í tungumálum og fjölgar stöðugt . Kveður svo rammt að þessu að margir málnotendur vita ekki hvað liggur að baki mörgum þessum orðum. Sagði forsætisráðherra landsins á dögunum að hann hefði ekki miklar áhyggjur af því hvað hinum og þessum skammstöfunum finnst um þingsályktunartillögu um aðgerðir í þágu skuldsettra heimila. Átti hann við OECD, Organisation for Economic Cooperation and Development, þ.e.a.s. Efnahags- og framfarastofnunina sem svo hefur verið nefnd á íslensku.
Breytingar í samfélaginu hafa einnig áhrif á skilning fólks á þessum orðum. Ýmsir vita t.a.m. ekki lengur hvað liggur að baki skammstöfuninni KEA, Kaupfélag Eyfirðinga, Akureyri, enda hafa umsvif þessa gagnmerkra félags samvinnumanna breyst með nýjum viðhorfum á umliðnum árum.
Ein algengasta skammstöfun - eða styttingarorð - um þessar mundir er orðið app, sem er stytting á ensku orðunum application software og mætti e.t.v. þýða viðbótar hugbúnaður. Í Evrópumálum er orðið skrifað App, APP, app eða apps. Segja má að orðið app falli að íslensku beygingar- og hljóðkerfi, en það felur ekki í sér merkingarbæra stofna erfðarorða eins og góð nýyrði þurfa að gera. Því er hér lýst eftir betra nýyrði um þetta fyrirbæri í stað enska styttingarorðsins app eða orðanna smáforrit, snjallsímaforrit eða bót sem einnig hefur verið stungið upp á og fela í sér merkingarbæra stofna erfðarorða.
Orðið farsími hefur unnið sér sess í málinu - ásamt orðinu gemsi - um það tækniundur sem á ensku var kallað GSM en flestar þjóður heims nefna mobile phone eða aðeins mobile. GSM er skammstöfun á Global System for Mobile Communications, sem orðrétt mætti e.t.v. þýða á íslensku sem heimskerfi fyrir farsímasamskipti. Einnig voru gerð nýyrði s.s. kortafarsími, hvutti, gripsími og geimsími, en þau náðu ekki að festast í málinu.
Orðið farsími er gagnsætt og vel skiljanlegt orð hverju mannsbarni enda felur það í sér merkingarbæra stofna erfðarorða eins og góð nýyrði þurfa að gera. Orðið gemsi er upphaflega stytting á orðinu gemlingur, sem merkir veturgömul kind eða sauðkind á fyrsta vetri og er skylt lýsingarorðinu gamall. Í yfirfærðri merkingu hefur orðið gemsi m.a. verið notað um ungan pilt, sbr. piltungur, eða um vandræðamann, manngarm ellegar einfeldning. Nýyrðið farsími er því betra orð um þetta stórkostlega tæknifyrirbæri en nýmerkingarorðið gemsi.
Hér að ofan hafa verið notaðar skammstafanirnar e.t.v., t.a.m., m.a., s.s. og þ.e.a.s. Þetta eru einna mest notaðar skammstafanir í nútíma íslensku ásamt skammstöfununum a.m.k. og o.s.frv. Vonandi eru þessar skammstafanir öllum skiljanlegar eins og skammstafanirnar sm, m, km, g, kg, hg.
Sumum þykir við hæfi að setja skammstöfunina P.s. undir persónuleg bréf. Þessi skammstöfun er runnin frá latnesku orðunum post scriptum sem merkir orðrétt: eftir það sem skrifað hefur verið. Einnig skrifa sumir undir bréf eða yfirlýsingar stafina P.t. sem er skammstöfum á latnesku orðunum pro tempore sem mætti þýða um stundarsakir. Skammstafanir og styttingarorð eru því af ýmsum toga og frá ýmsum tíma og verður vikið að fleiri dæmum síðar.
Tryggvi Gíslason,
Nýjast
-
Guðmundur Ármann opnar sýningu laugardaginn 3. til 31. maí í Bergi, menningarhúsi Dalvíkinga
Á sýningunni, sem ber yfirskriftina Yrkja II, verða um 19 málverk máluð á árunum 2021 til 2025. Einnig nokkrar teikningar. Þessi sýning er í beinu framhaldi af sýningu minni á Bergi 2022 um sama yrkisefni. -
Bernskuheimilið mitt eftir Ólöfu Sigurðardóttur frá Hlöðum
Flóra Menningarhús í Sigurhæðum á Akureyri hefur hafið söfnun á Karolina Fund fyrir útgáfu á bókinni Bernskuheimilið mitt eftir Ólöfu Sigurðardóttur frá Hlöðum (1857-1933). Árið 1906 fékk Ólöf birta grein í tímaritinu Eimreiðinni undir heitinu Bernskuheimilið mitt sem telst vera fyrsti sjálfsævisögulegi þáttur íslenskrar konu. Greinin vakti á sínum tíma mikla athygli. Það að kona fjalli opinberlega og opinskátt um líf sitt og fjölskyldu sinnar má kalla uppreisn á þessum tíma "þegar konur áttu að standa vörð um heiður fjölskyldunnar, meðal annars með þagmælsku um eigin hagi og með því að þegja alltaf um það sem fór úrskeiðis" (Raghneiður Richter, Íslenskar konur-ævisögur, s. 11). Verkið hefur aldrei verið gefið út á bók en nú verður bætt úr því. Hægt er að styðja verkefnið og kaupa bækur í forsölu hér: https://www.karolinafund.com/project/view/6459 -
Metfjölda notaðra snjalltækja skilað inn hjá Elko
Með tilliti til sjálfbærni var árið 2024 sögulegt fyrir ELKO – sérstaklega á Akureyri þar sem viðskiptavinir skiluðu inn og keyptu alls 400 notuð snjalltæki. Þetta gerir árið að metári í viðskiptum með notuð raftæki í versluninni þar í bæ. -
Kostuleg klassík með Sinfóníuhljómsveit Westmont-háskóla í Kaliforníu
Sinfóníuhljómsveit Westmont-háskóla í Kaliforníu er væntanleg til landsins á vormánuðum. Hún leikur á þrennum tónleikum í maí. Aðgangur er ókeypis á þá alla en sækja þarf miða á tix.is: -
Opið fyrir umsóknir í Slipptöku Driftar EA 2025
Drift EA hefur opnað fyrir umsóknir í Slipptökuna (e. Test Drive) 2025. Í Slipptökunni felast fjórar kraftmiklar vinnustofur fyrir frumkvöðla og teymi með hugmyndir sem eru tilbúnar á næsta stig. Slipptakan endar á formlegri kynningu verkefnanna þar sem valin verkefni komast áfram í Hlunninn. -
Þorsteinn Kári gefur út Skuggamynd
Lagið var hljóðritað að mestu leyti á Akureyri síðla árs 2023, en trommurnar voru hljóðritaðar í Berlín. Upptöku á Akureyri stjórnaði Þorsteinn Kári sjálfur, en tökum á trommum stjórnuðu Jón Haukur Unnarsson ásamt Nirmalya Banerjee. -
Fjármögnun lokið á nýrri landeldisstöð Samherja
Samherji fiskeldi ehf., dótturfélag Samherja hf., hefur lokið fjármögnun fyrsta áfanga Eldisgarðs, nýrrar landeldisstöðvar við Reykjanesvirkjun, með útgáfu nýs hlutafjár og sambankaláni. Fjármögnun fyrsta áfanga nemur 235 milljónum evra, jafnvirði 34 milljarða króna. Eitt hundrað ný störf verða til í stöðinni og annar eins fjöldi afleiddra starfa. Stefnt er að því að taka stöðina í notkun á fyrsta ársfjórðungi 2027. -
Ný bók frá Gunnari J. Straumland
Út er komin hjá bókaútgáfunni Sæmundi ný bók eftir Húsvíkinginn Gunnar J. Straumland. -
Hvatningarverðlaun BSE vegna ársins 2024
Fátt er mikilvægara fyrir íslenskan landbúnað en hafa baráttufólk sem berst með oddi og egg fyrir framtíð og starfsskilyrðum greinarinnar.
