94. þáttur 22. ágúst 2013
Málrækt
Málrækt á Íslandi hefur frá upphafi verið í því fólgin að varðveita tunguna með því að halda gerð hennar óbreyttri og raska ekki merkingu orða og orðasambanda, varðveita framburð, orðaröð og setningaskipan, jafnframt því að efla tunguna sem félagslegt tjáningartæki með því að auka orðaforða hennar og fjölbreytni í orðalagi, einkum með nýyrðasmíð. Tilgangurinn hefur verið að styrkja málsamfélagið og stuðla að því að málnotendur nái sem bestu valdi á máli sínu og hugsun. Málrækt hefur einnig verið í því fólgin að efla trú manna á gildi tungunnar.
Markmið varðveislustefnunnar er einnig að varðveita samhengið í íslensku máli og íslenskum bókmenntum þannig að Íslendingar verði áfram læsir á íslenskt mál allra alda. Segja má að markmið málræktarstarfs Íslendinga hafi því verið bæði félagslegt og menningarlegt - og pólitískt.
Gagnrýnisraddir hafa heyrst á hreintungu- og málverndarstefnu Íslendinga, eins og við var að búast. Erlendir málfræðingar hafa t.a.m. undrast þá stefnu Íslendinga að gera nýyrði um hvaðeina og talið eðlilegra að tekin væru upp alþjóðleg orð um öll nýmæli. Hér heima hefur málverndarstefnan verið nefnd málveirufræði íslenskra málfræðinga og vondri málfræði þeirra og öfgum kennt um flest sem aflaga hefur farið í máli og málnotkun. Voru málveirufræðingarnir taldir leggja "siðferðilegt og yfirskilvitlegt mat á ýmis þau afbrigði í máli og málfari sem ekki eru viðurkennd formlega "rétt".
Síðustu áratugi hafa heimspekingar látið til sín taka á sviði málræktar og málheimspeki og vakið athygli á nýjum viðhorfum. Aukin og bætt menntun kennara hefur einnig orðið til þess að efla málræktarstarf. Á stundum hefur þó heyrst einstaka rödd um að leggja bæri niður íslensku og taka upp ensku í staðinn. Heimsmynd og viðhorf fólks sé með öðrum hætti en var í upphafi lýðveldistímans og hinn nýi Íslendingur sagður láta sig litlu varða hvaða mál hann talar né heldur hvar hann sest að og starfar. Sjálfstæðisbarátta fyrri tíðar er mörgum framandi og þjóðrækni og krafa um stjórnarfarslegt fullveldi talin skaða hagsmuni þjóðarinnar og sögð andstæð viðhorfum úti í hinum stóra heimi og jafnvel nefnd þjóðernisstefna.
Málfarsstefna íslenskra stjórnvalda er þó enn sem áður mótuð af sjónarmiðum málverndar og málræktar og í því fólgin að varðveita tunguna og efla málið sem félagslegt tjáningartæki með því að auka orðaforða þess og fjölbreytni í orðavali. Markmiðið er að styrkja málsamfélagið og efla málvitund og mállega samkennd þjóðarinnar og stuðla að því að málnotendur nái sem bestum tökum á máli sínu, m.a. til þess að geta tekið þátt í umræðu um mikilsverð mál samtímans.
Tryggvi Gíslason
Nýjast
-
Vilja klára byggingu Standgötu 1
Á fundi skipulagsráðs Akureyrarbæjar á dögunum var lagt fram erindi Kristjáns Þórs Júlíussonar fyrir hönd eigenda Strandgötu 1 ehf dagsett 31. mars 2025 vegna áforma eigenda um stækkun núverandi húss að Strandgötu 1. -
Akureyri - Mjög góð þátttaka í 1. maí hátíðarhöldum
Fjölmenni safnaðist saman á Akureyri fyrr í dag í góðu veðri til að taka þátt í kröfugöngu sem stéttarfélögin á Akureyri stóðu fyrir í tilefni af 1. maí, á alþjóðlegum baráttudegi verkafólks. Einnig var góð mæting í kaffiveislu á skrifstofu stéttarfélaganna í Fjallabyggð, þar sem Ína Sif Stefánsdóttir, starfsmaður Einingar-Iðju, flutti ávarp. -
Skólalóðin farin að láta á sjá
Foreldrafélag Giljaskóla, Réttindaráð Giljaskóla og Skólaráð Giljaskóla hafa óskað eftir samtali við Fræðslu- og lýðheilsuráð sem og Umhverfis og mannvirkjasvið um skólalóð Giljaskóla. -
Fjölmenni á hátíðarhöldum vegna 1 mai á Húsavík
Fjölmenni er á hátíðarhöldum verkalýðsfélagana á Húsavík en eins og venja er 1.mai er boðið í veglegt kaffisamsæti ásamt vönduðum tónlistarflutningi og kröftugum ræðum. -
Hljómsveitin Klaufar spilar á Norðurlandi
Hljómsveitin Klaufar sem spilar vandað kántrýpopp heldur í Norðurlands-túr 1. til 3. maí. Hljómsveitin spilar í fyrsta skipti á þeim magnaða tónleikastað Græna hattinum á Akureyri föstudaginn 2. maí. -
Hátíðarhöldin 1. maí á Húsavík
Stéttarfélögin standa fyrir hátíðarhöldum 1. maí á Fosshótel Húsavík. Hátíðin hefst kl. 14:00. Boðið verður upp á veglegt kaffihlaðborð, hátíðarræður, auk þess sem heimamenn í bland við góða gesti munu sjá um að skemmta gestum með hreint út sagt mögnuðum tónlistaratriðum. -
Annars konar upplifun í Bandaríkjunum en átti von á
„Mín upplifun varð önnur en ég gerði fyrir fram ráð fyrir. Þetta var dálítið einkennileg upplifun,“ segir Rachael Lorna Johnstone lagaprófessor við Háskólann á Akureyri. Hún flytur erindi í stofu M-101 í Háskólanum á Akureyri föstudaginn 2. maí þar sem hún segir frá dvöl sinni í Bandaríkjunum undanfarna mánuði. -
Tæplega 63 þúsund manns renndu sér á skíðum eða bretti í Hlíðarfjalli í vetur.
Skíðavertíðinni í Hlíðarfjalli lauk um liðna helgi og eins og vant er voru það keppendur á Andrésar Andar leikunum sem slógu loka tóninn. -
1 mai dagskrá á Akureyri og Fjallabyggð
Alþjóðlegur baráttudagur launafólks verður haldinn hátíðlegur með dagskrá á Akureyri og í Fjallabyggð fimmtudaginn 1. maí.
