Tvíbent afstaða til náms og kennslu

Rakel Sigurgeirsdóttir

Á undanförnum árum hafa ýmsar ógnir steðjað að skólastarfi í landinu og er framhaldsskólinn síst undanskilinn. Ógnunum mætti helst skipta í hugmyndafræðilegar og fjárhagslegar en þeir þættir sem um ræðir eiga það sameiginlegt að hafa haft veruleg áhrif á menntunarskilyrði nemenda og starfskjör kennara.

Nokkur síðustu haust hefur vandi framhaldskólans opinberast öllum almenningi í umfjöllun fjölmiðla í kjölfar þess að þeim hefur verið gert að taka við öllum nemendum sem sækja um. Samkvæmt því sem kemur fram í grein menntamálaráðherra, sem birtist í Fréttablaðinu föstudaginn 9. nóvember sl., liggur skýring þessa í því að atvinnulausum hefur verið beint í nám.

Það þarf vart mikið hugmyndaflug til þess að átta sig á því að yfirfullur skóli hefur bæði áhrif á skilyrði nemenda til náms og starfsumhverfi kennara. Við þessar aðstæður geta nemendur varla treyst því að þeir fái „kennslu við sitt hæfi í hvetjandi námsumhverfi í viðeigandi húsnæði sem tekur mið af þörfum þeirra og almennri vellíðan.“ (33. gr. laga um framhaldsskóla)

Þessi fjölgun nemenda í framhaldsskólunum kemur þannig niður að fleiri nemendur eru settir saman í hvern bekk eða hóp. Það þýðir að núorðið er það orðið algengt að hver námshópur telji 30 manns í stað rétt yfir 20 áður. Það gefur auga leið að því fylgir töluvert meira álag að kenna 30 manna hópi en 20 manna. Í þessu samhengi verður líka að taka það með í reikninginn að kennurum er gert að „veita þeim nemendum sérstakan stuðning sem eiga við sértæka námsörðugleika að stríða eða veikindi“ (34. gr. laga um framhaldsskóla)

Á sama tíma og framhaldsskólarnir hafa verið undir þrýstingi að taka við fleiri nemendum hefur þeim verið gert að skera niður í rekstrinum. Hugmyndfræðin sem liggur rekstri skólanna til grundvallar er reyndar eldri en sú langdregna efnahagskreppa sem hefur grafið undan skólastarfinu á undanförnum fjórum árum. Sá markaðsdrifni hugsunarháttur að það megi reka skóla eins og hvert annað fyrirtæki sem skilar hagnaði byrjaði nefnilega að segja til sín þegar á tíunda áratug síðustu aldar.

Afstaða stjórnvalda til náms og kennslu kemur greinilega fram í þeim rekstargrundvelli sem þau hafa búið skólunum. Hún verður þó enn greinilegri þegar horft er til þess hvernig hefur verið staðið að innleiðingu nýrra laga um skólastigin þrjú sem samþykkt voru á Alþingi vorið 2008. Upphaflega var áætlað að innleiðing laga um framhaldsskóla yrði lokið eigi síðar en 1. ágúst 2011. Af því hefur þó ekki orðið vegna fjárhagsvanda ríkissjóðs en nú stendur til að af fullri gildistöku verði árið 2015.

Það hefur legið fyrir frá upphafi að innleiðing laganna kostaði peninga en það sem hefur tafið er að ekki hefur verið gert ráð fyrir því í fjárlögum að leggja henni nokkuð fjármagn. Það hefur því vakið furðu að innleiðing laganna hafi ekki verið frestað strax og það lá fyrir að ekki væru til peningar í þetta verkefni. Nú liggur það hins vegar fyrir að til stendur að velta námskrárvinnunni, sem er dýrasti þátturinn í innleiðingarferlinu, yfir á framhaldsskólakennara.

Sú tvíbenta afstaða sem kemur fram hjá menntamálayfirvöldum varðandi rekstur framhaldsskólanna, starfið sem þar fer fram og hvernig því skuli háttað teflir ekki aðeins vinnuaðstæðum kennara og menntun nemendanna í hættu heldur grefur það undan framtíð framhaldsskólanna og íslensks þekkingarsamfélags. Við því þarf að bregðast tafarlaust með afgerandi hætti ef ekki á illa að fara.

Rakel Sigurgeirsdóttir,
varaformaður framkvæmdaráðs SAMSTÖÐU
og fyrrverandi framhaldsskólakennari