Lýðræðishallann á Íslandi er að finnan innan stjórnkerfisins. Þar er hann dýpstur og þrautseigjan mest. Það hallar á kjörna fulltrúa, sem í reynd mega sín lítils í viðureign sinni við tiltölulega einsleitt embættismannaveldi. Stjórnmálamenn koma og fara, í krafti kjósenda og geta vissulega haft áhrif á framvindu þjóðmála en samfellu valdsins er að finna á afmörkuðu svæði við Arnarhól þar sem þróun stjórnsýslunnar er stýrt með þrásetu.
Mestu vonbrigði mín á Alþingi, frá því ég kom þar til starfa fyrir hálfu fjórða ári, eru þau takmörk valds, sem framkvæmdavaldið setur löggjafarsamkundunni. Frumvarpasmíð er að nær öllu leyti á hendi embættismanna, svo og setning reglugerða, að ógleymdum margvíslegum fjárveitingum sem í reynd eru ákveðnar innan veggja stjórnsýslunnar, án lýðræðislegs umboðs. Með þessu móti eru ákvarðanir teknar án aðhalds kjósenda.
VALDAFRAMSAL ALÞINGIS
Þetta valdaframsal Alþingis hefur viðgengist um langt árabil. Það er hættulegt að því leyti að valdið safnast á fárra manna hendur sem þurfa ekki að hafa áhyggjur af því að fólkið í landinu segi þeim upp störfum. Þvert á móti er nær ómögulegt að víkja embættismönnum til hliðar; störf þeirra eru betur varin en annarra landsmanna. Fyrir vikið dafnar miðstýringin; hrein og klár valdstjórn, án umboðs, sem í reynd er valdavinavæðing.
Það er alltaf varhugavert þegar mikil völd safnast á fárra hendur. Það er einnig hættulegt ef mikilvægustu ákvarðanir ríkisins eru teknar í einu og sama umhverfi. Það er beinlínis viðsjárvert ef stjórnarathafnir njóta ekki lýðræðislegs aðhalds og eru ekki ræddar á opinberum vettvangi. Fulltrúalýðræðið, sem landsmenn hafa kosið sér, á að endurróma breidd samfélagsins. Það á að spegla vilja þjóðar hverju sinni. Miðstjórnin gerir það ekki.
LÝÐRÆÐI ER NÆRÞJÓNUSTA
Lýðræði þrífst betur eftir því sem það er fært nær fólkinu. Lýðræði er í reynd nærþjónusta. Og nærþjónusta fer alltaf betur með fólk og fé. Þess vegna er það verkefni komandi kjörtímabils, þegar uppbygging samfélagsins hefst að lokinni rústabjörgun, að færa valdið út til fólksins, hringinn í kringum landið. Það verður gert með því að auka vægi sveitarstjórna og eftir atvikum skilgreindra þjónustusvæða og byggðasamlaga víða um land.
Það er undarleg ráðstöfun að viðkvæmar ákvarðanir, sem varða heimahag, séu oftar en ekki teknar fjarri aðstæðum og einatt í litlu samræmi og samtali við staðhætti og staðarkunnáttu. Það er eðlilegur ráðahagur að færa valdið sem næst verkefnunum. Fjármunum ríkisins á ekki að vera skammtað úr hnefa þess valds sem veit ekki hvernig þeim er best varið. Þess vegna eigum við að draga úr valdavinavæðingunni. Það er mín pólitík.
höfundur er alþingismaður og bíður sig fram í 1.-3. á lista Samfylkingarinnar