Að efla þéttbýli eða vinna gegn því

Aðalsteinn Már skrifar

Á síðustu 20 árum hefur íbúum á Íslandi fjölgað um tæp 100 þúsund eða um þriðjung (33%). Langstærstur hluti þessar fjölgunar hefur átt sér stað á suðvesturhorni landsins. Ef skoðuð er íbúaþróun í þeim sveitarfélögum sem í dag mynda sveitarfélagið Þingeyjarsveit, en voru fyrir aldarfjórðung 6 hreppir, kemur upp ólík mynd. Þann 1. janúar 2005 töldu sveitarfélögin (þá þrjú) 1.399 manns en þann 1. janúar sl. bjuggu 1.453 Þingeyjarsveit. Því hefur íbúum fjölgað hér um tæp 4% á sama tíma og landsmönnum fjölgaði um þriðjung.

Þessi mikli munur verður enn áhugaverðari þegar borin er saman aldursdreifing íbúa en í mörgum sveitum þessa lands eru heilu dalirnir sem gætu allt eins heitið ömmu- eða afadalur. Ungar fjölskyldur með börn eru fáar enda engar alvöru aðgerðir í gangi hjá stjórnvöldum til þess að gera ungu fjölskyldufólki kleift að setjast að í sveit - en það er önnur saga.

Í ljósi nýlegrar, hugsanlega ekki endanlegrar, ákvörðunar meirihluta sveitarstjórnar Þingeyjarsveitar um að loka leikskólanum á Laugum og þess að tíu ár eru nú liðin síðan að hluta til sama fólk tók ákvörðun um að loka grunnskólanum á Laugum vil ég setja fram staðreyndir í tölum frá Hagstofu Íslands.

Ætla mætti, þar sem erfitt er fyrir fólk að setjast að á býli og þess að tilhneiging er alls staðar í átt að þéttbýli, að sveitarfélög legðu áherslu á að gera sínar þéttari byggðakjarna að eftirsóknarverðum stöðum. Sveitarstjórn Þingeyjarsveitar hefur þó markvisst haft aðra stefnu og lagt frekar áherslu á það á árunum 2012 - 2022 að búa til nýja örþéttbýlisstaði á Hafralæk í Aðaldal og Stórutjörnum í Ljósavatnsskarði frekar en að efla og styrkja þéttbýli á Laugum.

Þar sem Mývetningar hafa nú bæst inn í sveitarfélagið með sinn þéttbýliskjarna í Reykjahlíð er forvitnilegt að bera þróun í þessum tveimur þéttbýliskjörnum saman. Ekki liggja fyrir tölur frá 1. janúar á þessu ári en samanburður á árunum 2004 og 2024 hlýtur að geta gefið okkur nokkra mynd af því hver þróunin hefur verið á 20 árum samanborið við tæplega 33% fjölgun landsmanna og 4% fjölgun í sveitarfélaginu Þingeyjarsveit.

 1.   

Janúar 2004 voru skráðir 99 íbúar á Laugum og 198 íbúar í Reykjahlíð. 1. janúar 2024 voru skráðir 114 íbúar á Laugum og 251 íbúi í Reykjahlíð. Þetta gerir rétt rúm 15% fjölgun á Laugum og tæp 27% í Reykjahlíð. Nú kynni einhver að segja að fjölgun um 15% á 20 árum í sveitarfélagi þar sem heildarfjölgun er einvörðungu 4% sé vel ásættanleg. Á sama tíma hlýtur að mega velta upp þeirri spurningu hver þróunin hefði orðið ef grunnskólanum á Laugum hefði ekki verið lokað fyrir 10 árum. Íbúafjöldi á Laugum náði nefnilega hámarki það ár, 2015, á þessu 20 ára tímabili, 127 íbúar, og þeim hefur því í raun fækkað um 10% á síðustu 10 árum.

2.

Maður skyldi ætla að öllum ætti að vera það fullljóst að það hefur veruleg áhrif á framtíðarhorfur þéttbýlis hvort þar er til staðar sú grunnþjónusta sem ungt fjölskyldufólk þarf á að halda. Því hlýtur að mega draga þá ályktun að stefna núverandi meirihluta sveitarstjórnar sé í svipuðum takti og hjá fyrri sveitarstjórnum. Ekki sé ástæða til þess að efla Laugar sem byggðakjarna eða þéttbýli. Þetta er sérstaklega áhugaverð afstaða í ljósi þess að íbúum hefur fjölgað um 54 á öllu svæðinu á síðustu 20 árum, þar af um 15 á Laugum (þrátt fyrir allt) og 53 í Reykjahlíð.

Sem íbúi í sveitarfélaginu í nágrenni Lauga geri ég athugasemdir við þá skammsýni sem mér finnst einkenna aðgerðir meirihlutans sem og þau vinnubrögð sem í gegnum tíðina hafa einkennt þau mál er snúa að skólunum. Verulega skortir á hugrekki til þess að hafa nokkra lausnamiðaða framtíðarsýn er veitir íbúum sveitarfélagsins, ekki hvað síst börnunum, gott og stöðugt samfélag í sókn. Öll berum við auðvitað þá von í brjósti að íbúum, ekki hvað síst börnum, fjölgi í sveitarfélaginu svo allar leiðir liggi alltaf bara uppávið. Engu síður er skynsamlegt að leggja það fyrir okkur og ræða opinskátt um það hver sé besta lausnin í skólamálum haldi sú þróun áfram sem verið hefur síðustu 50 árin eða svo. Þá væri hægt að vinna eftir fyrirsjáanlegri stefnu. Auðvitað verða aldrei allir á eitt sáttir við þá leið sem yrði ofan á en það væri engu að síður mun sanngjarnara gagnvart öllum íbúum heldur en sú leið sem virðist vera farið eftir í dag: eftirábregðast við nánast tilviljanakennd reddingaleið sem hent er í fólk án umræðu.