86. þáttur 20. júní 2013
Hvít lygi og svartalogn
Litir og litatáknanir koma víða fyrir í íslensku, bæði í einstökum litarorðum, eins og gefur að skilja, en einnig í samsettum orðum, orðtökum og orðatiltækjum.
Fáir hafa beitt litarorðum á listrænni hátt en Jónas Hallgrímsson, ekki síst í kvæðinu Gunnarshólma, mikilfenglegasta málverki íslenskrar listasögu, þar sem hann notar orð eins og algrænn: algrænu skrauti prýddan Gunnarshólma, blásvartur: blásvörtum feldi búin Tindafjöll, dreyrrauður: dreyrrauðum hesti hleypir gumi fríður, fagurtær: í himinblámans fagurtæru lind, gullrauður: gullrauðum loga glæsti seint á degi, klógulur: klógulir ernir yfir veiði hlakka, silfurblár: silfurbláan Eyjafjallatind, sólroðinn: sólroðin líta enn hin öldnu fjöll - og spegilskyggndur: spegilskyggnd í háu lofti ljóma / hrafntinnuþökin yfir svörtum sal. Þessi litarorð gera myndina sem skáldið dregur dýpri og stórbrotnari en ella. Ýmis önnur skáld íslensk nota liti í ljóðum sínum á mikilfenglegan hátt s.s. Snorri Hjartarson í kvæðinu Kvöld:
Á grunnsævi kvölds
flæðir gullinn straumur
um þéttriðin net
nakinna trjánna
og fyllir þau ljóskvikum fiskum.
Bráðum kemur rökkrið
undir brúnum seglum
og vitjar um aflann.
Litatáknanir í málinu eru ekki allar eins listrænar eða skáldlegar, sem ekki er von, en eru engu að síður lýsandi og endurspegla hugmyndir og afstöðu málsamfélagsins. Talað er um hvíta lygi, sem sögð er vera þegar logið er í góðum tilgangi eða til þess að komast fram hjá leiðindum og lygin skaðar engan né meiðir. Ekki virðist aftur á móti talað um svarta lygi heldur aðeins um haugalygi, en það er önnur saga.
Flestir þekkja orðið hvítalogn þegar spegilsléttur sjórinn verður hvítur af birtu himins. Orðið kemur víða fyrir í þjóðsögum eins og í Þjóðsögum Jóns Árnasyni þegar sagt er frá því að menn drukknuðu á Kerlingarboða í hvítalogni, sem þótti dularfullt. Í fæðingarsveit minni austur á Norðfirði var talað um svartalogn þar sem fjallsskugga sló á sjóinn eða brött fjöllin spegluðust í firðinum og sjórinn varð svartur í logninu.
Að því er stendur í bókum var hvítagaldri beitt til góðs og galdurinn í því fólginn að ná valdi yfir huldum öflum tilverunnar í krafti lærdóms, öðrum til hagsbóta og lækninga. Sagt er að kirkjan hafi notað orðið svartagaldur til að fordæma hvers konar kukl. Með orðinu mun við það átt er yfirnáttúrulegir kraftar voru notaðir í illum tilgangi og eigingjörnum. Er galdur tungumálsins er einstakur og óumdeilanlegur.
Tryggvi Gíslason
Nýjast
-
Vegagerðin vill ekki sjá rauð hjörtu í þeirra umferðarljósum
Á fundi skipulagsráðs Akureyrar í gær var tekið fyrir bréf sem ráðinu barst þann 11 júní s.l. frá Vegagerðinni þar sem þess er farið ákveðið leik við skipulagsyfirvöld að hjörtun verði fjarlægð úr umferðarljósunum sem Vegagerðin á. -
Hvatningastyrkur Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga
Fimm hjúkrunarfræðingar fengu hvatningastyrk á aðalfundi Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga sem haldinn var í Reykjavík þann 15. maí, ein þeirra var Elma Rún Ingvarsdóttir, sérfræðingur í barnahjúkrun á Sjúkrahúsinu á Akureyri. -
Tímabært að lækka fasteignaskatt
-segja fulltrúar S- og B-lista, en íbúar og fyrirtæki hafi tekið á sig miklar skattahækkanir í gegnum fasteignaskatt -
Samherji - Baldvin Þorsteinsson tekur við stýrinu
Baldvin Þorsteinsson hefur tekið við sem forstjóri Samherja hf. Þorsteinn Már Baldvinsson, faðir Baldvins, hefur látið af störfum eftir að hafa gegnt starfi forstjóra í 42 ár eða frá stofnun félagsins árið 1983. -
Styttri skóladagur og skráningardagar skila meiri ró og betri líðan í leikskólum
Ný rannsókn sýnir að gjaldfrjáls sex tíma leikskóli og skráningardagar hafa jákvæð áhrif á velferð barna og gæði leikskólastarfs á Akureyri og í Kópavogi. -
Björg EA 7 vígði endurbyggða Torfunefsbryggju á Akureyri
Endurbyggð Torfunefsbryggju við Pollinn á Akureyri var í dag vígð við hátíðalega athöfn. Togari Samherja, Björg EA 7, lagðist að bryggjunni og vígði þar með hið nýja mannvirki. -
Heilabrot – Nýsköpun fyrir betra samfélag
Heilabrot - vinnustofa í nýsköpun á sviði heilbrigðis- og velferðarmála á Norðurlandi - fór fram í síðustu viku í samvinnu Drift EA og Háskólans á Akureyri. Markmið verkefnisins var að skapa vettvang þar sem unnið er að þverfaglegum lausnum á áskorunum sem samfélagið á Norðurlandi stendur frammi fyrir í heilbrigðis- og velferðarmálum. Áskoranirnar komu frá breiðum hópi stofnana og fyrirtækja sem sýndu verkefninu mikinn áhuga. Þá var aðsókn lausnarmiðaðra þátttakenda einnig mikil og ekki vantaði útsjónarsemina. -
Benedikt Barðason skipaður skólameistari Verkmenntaskólans á Akureyri
Guðmundur Ingi Kristinsson, mennta- og barnamálaráðherra, hefur skipað Benedikt Barðason í embætti skólameistara Verkmenntaskólans á Akureyri til fimm ára frá 1. ágúst næstkomandi. -
Halldór Jón nýr skólameistari FSH
Halldór hefur starfað við skólann frá árinu 2017 sem aðstoðarskólameistari og áfangastjóri.
