77. þáttur 18. apríl 2013
Slangur og erlend orð
Með orðinu slangur er átt við óformlegt orðfæri sem víkur frá viðurkenndu máli eða málsniði en málsnið er í raun það sem áður var kallað stíll. Málsnið er breytilegt eftir því hvort um er að ræða ritað mál eða talað og hverjar aðstæður eru, t.d. hvort verið er að spjalla saman yfir kaffibolla, halda skólaslitaræðu eða ræða við ástina sína.
Oft nota jaðarhópar slangur og erlend orð, s.s. listamenn eða vísindamenn, sem stundað hafa nám erlendis, eða ungt fólk sem þykir töff að nota erlend orð. Einnig má telja slangur gamansamar umritanir eins og fram koma í Pétrískri orðabók eða hnyttilega orðaleiki í auglýsingum, myndrænt tal eða háðslega orðaleppa, sem stjórnmálamenn og dálkahöfundar nota til að slá um sig og vera fyndnir. Hugsanlegt er einnig að telja megi sterkt, kröftugt orðalag slangur. Slangur er því af ýmsum toga.
Í Pétrískri íslenskri orðabók má finna orð eins og: afleggjari í merkingunni: maður í megrun - auðkúla: vömb á karlmönnum - grængandur: agúrka - skautbúningur: neðri hluti bíkíní - og upphlutur: efri hluti bíkíní. Slík orð eiga sér yfirleitt ekki langa lífdaga en geta vera skemmtileg og auðga málið á sinn hátt.
Dæmi um slangur úr munni sérfræðinga eru t.a.m. orð kynningarfulltrúa sveitarfélags úti á landi í RÚV á dögunum sem talaðu um að prómótera íslenska náttúru. Í ensku er til sögnin to promote sem merkir einfaldlega að kynna. Því hefði fulltrúinn, sem að vísu var lærður erlendis, einfaldlega getað sagt, að mikilsvert væri að kynna íslenska náttúru, en honum hefur þótt hitt orðalagið áhrifameira.
Leikarar, myndlistamenn og bókmenntagagnrýnendur tala oft um konsept leikverks, myndlistarsýningar eða skáldsögu þegar átt er við heildarhugmynd þá sem býr að baki verkinu. Enska orðið concept, sem hefur að vísu rutt sér til rúms víða um heim, merkir einfaldlega hugmynd. Orðið konsept er nú slangur í íslensku en endar hugsanlega sem tökuorð eins og t.d. orðið konsert, sem enginn amast við lengur, en fyrsta dæmið um orðið konsert er í Ritum þess Islendska Lærdóms-Lista Felags í lok 18du aldar. Sömu sögu er að segja um orðið resept - lyfseðill - sem er tökuroð og kemur fyrir í Minnisverdum Tídindum um 1800, en að baki báðum þessum ritum stóð Magnús Stephensen, fulltrúi upplýsingarstefnunnar á Íslandi.
Verst er þó að slanguryrðið, danska sögnin kíkja - kigge, virðist vera að ryðja burt öllum íslenskum sögum svipaðrar merkingar. Nú hljómar í útvarpi og sjónvarpi og sést í blöðum og tímaritum að kíkja inn á kosningaskrifstofur, kíkja í bók, kíkja í dagskrá og kíkja til veðurs. Enginn lítur í bók lengur, því síður að fólk líti inn hvert hjá öðru - að ég tali nú ekki um að nokkur gái til veðurs. Burt með dönsku sögnina kíkja.
Tryggvi Gíslason
Nýjast
-
Meira af rauðu hjörtunum í umferðarljósum
Ásthildur Sturludóttir, bæjarstjóri skrifar á Facebooksíðu sína í morgun og tekur af öll tvímæli með það að rauðu hjörtun fari ekki neitt. Miklar umræður hafa skapast í kjölfar frétta þess eðlis að Vegagerðin hafi sent bréf til skipulagsyfirvalda á Akureyri þar sem þess var farið á leit að umferðarljós Vegagerðarinnar á Akureyri verði færð í sitt upprunalega horft -
Vegagerðin vill ekki sjá rauð hjörtu í þeirra umferðarljósum
Á fundi skipulagsráðs Akureyrar í gær var tekið fyrir bréf sem ráðinu barst þann 11 júní s.l. frá Vegagerðinni þar sem þess er farið ákveðið leik við skipulagsyfirvöld að hjörtun verði fjarlægð úr umferðarljósunum sem Vegagerðin á. -
Hvatningastyrkur Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga
Fimm hjúkrunarfræðingar fengu hvatningastyrk á aðalfundi Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga sem haldinn var í Reykjavík þann 15. maí, ein þeirra var Elma Rún Ingvarsdóttir, sérfræðingur í barnahjúkrun á Sjúkrahúsinu á Akureyri. -
Tímabært að lækka fasteignaskatt
-segja fulltrúar S- og B-lista, en íbúar og fyrirtæki hafi tekið á sig miklar skattahækkanir í gegnum fasteignaskatt -
Samherji - Baldvin Þorsteinsson tekur við stýrinu
Baldvin Þorsteinsson hefur tekið við sem forstjóri Samherja hf. Þorsteinn Már Baldvinsson, faðir Baldvins, hefur látið af störfum eftir að hafa gegnt starfi forstjóra í 42 ár eða frá stofnun félagsins árið 1983. -
Styttri skóladagur og skráningardagar skila meiri ró og betri líðan í leikskólum
Ný rannsókn sýnir að gjaldfrjáls sex tíma leikskóli og skráningardagar hafa jákvæð áhrif á velferð barna og gæði leikskólastarfs á Akureyri og í Kópavogi. -
Björg EA 7 vígði endurbyggða Torfunefsbryggju á Akureyri
Endurbyggð Torfunefsbryggju við Pollinn á Akureyri var í dag vígð við hátíðalega athöfn. Togari Samherja, Björg EA 7, lagðist að bryggjunni og vígði þar með hið nýja mannvirki. -
Heilabrot – Nýsköpun fyrir betra samfélag
Heilabrot - vinnustofa í nýsköpun á sviði heilbrigðis- og velferðarmála á Norðurlandi - fór fram í síðustu viku í samvinnu Drift EA og Háskólans á Akureyri. Markmið verkefnisins var að skapa vettvang þar sem unnið er að þverfaglegum lausnum á áskorunum sem samfélagið á Norðurlandi stendur frammi fyrir í heilbrigðis- og velferðarmálum. Áskoranirnar komu frá breiðum hópi stofnana og fyrirtækja sem sýndu verkefninu mikinn áhuga. Þá var aðsókn lausnarmiðaðra þátttakenda einnig mikil og ekki vantaði útsjónarsemina. -
Benedikt Barðason skipaður skólameistari Verkmenntaskólans á Akureyri
Guðmundur Ingi Kristinsson, mennta- og barnamálaráðherra, hefur skipað Benedikt Barðason í embætti skólameistara Verkmenntaskólans á Akureyri til fimm ára frá 1. ágúst næstkomandi.
