73. þáttur 21. mars 2013
Tryggvi Gíslason
Stafsetning og greinarmerki
Núgildandi stafsetning fer eftir auglýsingum menntamálaráðuneytisins frá 1974 og 1977 sem gilda um stafsetningarkennslu í skólum, um kennslubækur, útgefnar eða styrktar af ríkisfé, svo og um embættisgögn, sem út eru gefin, eins og segir í fyrstu grein. Af þessu orðalagi má ráða að þeir, sem það kjósa, geta notað þá stafsetningu, sem þeir vilja, þótt langflestir fari eftir reglum ráðuneytisins, enda eru þær kenndar í skólum landsins.
Halldór Laxness notaði sína eigin stafsetningu: ritaði grannan samhljóða á undan ng og nk, s.s. lángur í stað langur og bánki í stað banki, ritaði einfaldan samhljóða á unda öðrum samhljóða, s.s. mentun í stað menntun, og smáorð og samteningar í einu orði s.s. einsog, afhverju og þaðanafsíður. Þetta fór fyrir brjóstið á mörgum. Var á sínum tíma gerð samþykkt um að Laxness kynni ekki íslensku og var auk þess kærður fyrir að nota nútímastafsetningu í útgáfu íslenskra fornrita. Í Vettvángi dagsins segir hann hins vegar: Ég hneigist að hagfeldri stafsetníngu sem ákvarðast í fyrsta lagi af framburði hins lifandi máls einsog það þykir fegurst talað, en hefur jafnframt hliðsjón bæði af orðauppruna og venju.
Lögboðin íslensk stafsetning byggist hins vegar á uppruna orða ekki framburði. Af þeim sökum er orðinn nokkur munur á stafsetningu og framburði. Þorri þjóðarinnar segir /gada/ en skrifa gata, flestir segja /kvítur/ en skrifað er hvítur, margir segja /fossti/ en skrifa flestir forseti og sífellt fleiri segja /tvem/ en skrifað er tveim.
Greinarmerkjasetning fer eftir auglýsingu ráðuneytisins um greinarmerkjasetningu nr. 133/1974 og breytingum skv. auglýsingu nr. 184/1974. Algengustu greinarmerki eru punktur, komma, tvípunktur, semikomma, gæsalappir og spurningarmerki. Meginreglan er að setja punkt á eftir málsgrein og skammstöfun, s.s. hr., a.m.k., o.fl. Ekki er settur punktur þegar aðeins fyrri hluti orðs er skammstafaður, t.d. Rvík, né heldur á eftir skammstöfunum í metrakerfinu, t.d. m, km.?Stofnanir, félög og fyrirtæki má skammstafa með upphafsstöfum án bils og punkts, t.d. MA (Menntaskólinn á Akureyri).
Komma er einkum notuð (1) í upptalningu, (2) til að afmarka innskot og ávarpslið, (3) milli ótengdra aðalsetninga og (4) til að koma í veg fyrir misskilning. Milli aðalsetningar og aukasetningar skal aldrei setja kommu né heldur milli aukasetninga. Gæsalappir skal setja um beina ræðu, s.s.: Komdu inn, Kristján minn, sagði húsfreyja svo og um orðréttar tilvitnanir: Koma dagar, ráðast ráð, segir Örn Arnarson í Rímum af Oddi sterka. Gæsalappir má einnig nota sem merki um afsökunarbeiðni, t.d. þegar menn sletta erlendum orðum: Þetta er ekki fair play.
Stafsetning er vandasöm og um sumt flókin og má segja svipaða sögu um greinarmerkjasetningu. Séu menn í vafa, er auðvelt að leita til stafsetningarorðbóka, s.s. Stafsetningarorðarbókar Íslenskrar málnefndar. Þar er að finna ritreglur og reglur um greinarmerki frá Íslenskri málstöð í samræmi við auglýsingar ráðuneytisins sem nefndar eru hér að ofan.
Nýjast
-
Brotist inn á vinnusvæði á fjórum stöðum
Fyrr í þessum mánuði var brotist inn á vinnusvæði á fjórum stöðum á Akureyri og stolið þaðan miklu magni af alls konar verkfærum. Þessi mál eru í rannsókn hjá okkur en ekki hefur enn tekist að hafa hendur í hári þjófanna. -
Vonarbrú - Markvissari fjársöfnun til sveltandi fólks á Gaza
„Það bætast nýir félagar við daglega og fyrir það erum við afskaplega þakklát. Ætli við séum ekki orðin um 70 talsins og fer fjölgandi. Við þiggjum að sjálfsögðu frjáls framlög einstaklinga, fyrirtækja og félaga með miklum þökkum, þau eru forsenda þess að við getum hjálpað áfram,“ segir Kristín S. Bjarnadóttir hjúkrunarfræðingur með sérmenntun í líknarhjúkrun, en hún hafði forgöngu um stofnun almannaheillafélagsins Vonarbrúar svo hægt væri að fara í markvissa fjársöfnun til frekari aðstoðar á Gaza svæðinu. -
Meira af rauðu hjörtunum í umferðarljósum
Ásthildur Sturludóttir, bæjarstjóri skrifar á Facebooksíðu sína í morgun og tekur af öll tvímæli með það að rauðu hjörtun fari ekki neitt. Miklar umræður hafa skapast í kjölfar frétta þess eðlis að Vegagerðin hafi sent bréf til skipulagsyfirvalda á Akureyri þar sem þess var farið á leit að umferðarljós Vegagerðarinnar á Akureyri verði færð í sitt upprunalega horft -
Vegagerðin vill ekki sjá rauð hjörtu í þeirra umferðarljósum
Á fundi skipulagsráðs Akureyrar í gær var tekið fyrir bréf sem ráðinu barst þann 11 júní s.l. frá Vegagerðinni þar sem þess er farið ákveðið leik við skipulagsyfirvöld að hjörtun verði fjarlægð úr umferðarljósunum sem Vegagerðin á. -
Hvatningastyrkur Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga
Fimm hjúkrunarfræðingar fengu hvatningastyrk á aðalfundi Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga sem haldinn var í Reykjavík þann 15. maí, ein þeirra var Elma Rún Ingvarsdóttir, sérfræðingur í barnahjúkrun á Sjúkrahúsinu á Akureyri. -
Tímabært að lækka fasteignaskatt
-segja fulltrúar S- og B-lista, en íbúar og fyrirtæki hafi tekið á sig miklar skattahækkanir í gegnum fasteignaskatt -
Samherji - Baldvin Þorsteinsson tekur við stýrinu
Baldvin Þorsteinsson hefur tekið við sem forstjóri Samherja hf. Þorsteinn Már Baldvinsson, faðir Baldvins, hefur látið af störfum eftir að hafa gegnt starfi forstjóra í 42 ár eða frá stofnun félagsins árið 1983. -
Styttri skóladagur og skráningardagar skila meiri ró og betri líðan í leikskólum
Ný rannsókn sýnir að gjaldfrjáls sex tíma leikskóli og skráningardagar hafa jákvæð áhrif á velferð barna og gæði leikskólastarfs á Akureyri og í Kópavogi. -
Björg EA 7 vígði endurbyggða Torfunefsbryggju á Akureyri
Endurbyggð Torfunefsbryggju við Pollinn á Akureyri var í dag vígð við hátíðalega athöfn. Togari Samherja, Björg EA 7, lagðist að bryggjunni og vígði þar með hið nýja mannvirki.
