Senda inn umbótaáætlun vegna fráveitumála í Mývatnssveit

Mývatn. Mynd/JS

Sveitarfélagið Skútustaðahreppur og 15 rekstraraðilar í Skútustaðahreppi hafa sent inn sameiginlega umbótaáætlun um fráveitumál í sveitarfélaginu til Heilbrigðisnefndar Norðurlands eystra (HNE). Þetta kemur fram í fréttatilkynningu frá Skútustaðahreppi.

Umbótaáætlunin er unnin vegna krafna HNE þar sem lögð er fram krafa um tímasetta áætlun um úrbætur þar sem fram kemur hvernig og fyrir hvaða tíma sveitarfélagið muni taka í notkun skólphreinsivirki fyrir þéttbýlið í Reykjahlíð og á Skútustöðum sem fullnægir kröfum um ítarlegri hreinsun en tveggja þrepa. Tímasett áætlun um úrbætur átti að berast HNE ekki seinna en 17. júní.

Lögð er fram fimm ára tímasett umbótaáætlun sem byggir á samþættingu aðgerða. Gerðir eru ýmsir fyrirvarar á áætluninni, bæði lagalegir og ekki síst hvað varðar aðkomu ríkisvaldsins um fjármögnun. Sveitarfélagið Skútustaðahreppur á jafnframt í viðræðum við Norðurorku um aðkomu að veitumálum sveitarfélagsins.  Gert er ráð fyrir að viðræður við ríkisvaldið og Norðurorku standi til áramóta. Verði seinkun á viðræðunum má reikna með að seinkun verði á ferlinu sem því nemur þar sem fjárhagsleg aðkoma ríkisins er ein helsta forsendan fyrir framgangi verkefnisins. Undirbúningur af hálfu sveitarfélagsins er þegar hafinn með breytingum á deiliskipulagi og fleira. Rekstraraðilar hafa einnig hafið undirbúning af sinni hálfu.

Í umbótaáætluninni er lögð er áhersla á að rannsaka og kanna frekar þann möguleika að losa fráveituvatn í borholur. Í minnisblaði sem Magnús Ólafsson jarðefnafræðingur hjá ÍSOR tók saman fyrir Skútustaðahrepp og rekstraraðila er lagt til að skoða þann möguleika vel að dæla fráveituvatni, sem almennt rennur frá hefðbundnum rotþróum niður í borholur. Þannig væri hægt að farga næringarefnaríku frárennslisvatni. Gert er ráð fyrir undirbúningi til næsta vors og gerð verði tilraun með niðurdælingu næsta sumar, fáist til þess fjármagn frá ríkisvaldinu.

Heildarkostnaður fráveituframkvæmdanna fyrir sveitafélagið er áætlaður um 500-700 m.kr. en fyrir rekstraraðila má áætla að kostnaðurinn hlaupi á hundruðum milljóna króna. Sveitarfélagið hefur fundað með umhverfsráðherra og fjármálaráðherra um aðkomu ríkisvaldsins hvað varðar fjármögnun og lofar fundurinn góðu um framhaldið.

Sameiginleg umbótaáætlun

Alls fengu 15 rekstraraðilar sambærilegt bréf og sveitarstjórn Skútustaðahrepps. Á sameiginlegum fundi sveitarstjórnar og rekstraraðila var ákveðið að senda inn sameiginlega umbótaáætlun þar sem unnið var út frá gildum, markmiðum og framtíðarsýn. Framtíðarsýn umbótaáætlunnar er að sveitarfélagið Skútustaðahreppur og rekstraraðilar verði til fyrirmyndar í fráveitumálum til að lágmarka áhrif mannsins á lífríkið í Mývatni.

Hver og einn rekstraraðili er ábyrgur fyrir sinni umbótaáætlun líkt og sveitarfélagið en helstu ástæður fyrir að skila inn sameiginlegri umbótaáætlun eru sameiginlegir hagsmunir, samlegðaráhrif, hagkvæmni og samþætting verkefnisþátta í þeim tilfellum þar sem rekstraraðilar eru staðsettir í skilgreindum þéttbýliskjarna. Samkvæmt lögum um uppbyggingu og rekstur fráveitna kemur fram að uppbygging fráveitna sé á ábyrgð sveitarfélaga og því er mikilvægt fyrir rekstraraðila að vita hvenær þeir geta tengt sig inn á safnkerfi fráveitu sveitarfélagsins samkvæmt  gjaldskrá.

Sveitarfélagið bókaði á fundi sínum 22. mars 2017 að leggja fram umbótaaáætlun fyrir fyrrgreindan tíma „en með þeim fyrirvara og athugasemdum að hún er algjörlega háð fjármögnun frá ríksivaldinu eins og sveitarstjórn hefur ítrekað bókað á síðustu sveitarstjórnarfundum. Kröfur um úrbætur í fráveitumálum er eins og Heilbrigðiseftirlitið vísar til, má að verulegu leyti rekja til verndarlaganna um Mývatn og Laxá, sbr. ákvæði reglugerðar nr. 665/2012. Í 9. gr. laganna kemur fram: „Kostnaður við framkvæmd laga þessara greiðist úr ríkissjóði eftir því sem fé er veitt til í fjárlögum.““

Ákvæði verndarlaganna (lög nr. 97/2004 um verndun Mývatns og Laxár í Suður-Þingeyjarsýslu og fyrri lög nr. 36/1974 um sama efni) stefndu ekki að því í upphafi að leggja auknar fjárhagslegar byrðar á Skútustaðahrepp, en sýnt er að slíkar kröfur eru komnar fram sbr. krafa Heilbrigðisnefndar Norðlands eystra. Þær eru verulega íþyngjandi fyrir sveitarfélagið og íbúa þess og verður að skoða út frá jafnræðissjónarmiðum og þeim grundvallar hagsmunum sem liggja að baki verndarlögunum. Vernd Mývatns má rekja til einstakrar stöðu vatnsins og alþjóðlegra skuldbindinga ríkisins gagnvart svæðinu. Kröfur um gerð umbótaáætlunar eru því einnig málefni sem varðar ríkið. 

Ein af helstu forsendum þess að ráðist er í svo kostnaðarsamar framkvæmdir í fráveitumálum hlýtur að vera að vöktun á lífríki Mývatns verði aukin til muna til að meta stöðuna og áhrif framkvæmdanna á lífríkið til framtíðar. Þetta er langtímaverkefni en á fundi fulltrúa sveitarstjórnar með fjármálaráðherra og umhverfisráðherra 24. maí s.l. um fráveitumál í Skútustaðahreppi greindi umhverfisráðherra frá því að ráðuneytið ætlar að setja aukið fjármagn í rannsóknir og vöktun Mývatns.