121. þáttur 13. mars 2014
Samtíningur
Nýr þulur á Rás1 í Ríkisútvarpinu hefur tamið sér framburð í lestri - í þessu musteri íslenskrar tungu - sem að vísu er algengur í máli fólks en getur ekki talist til fyrirmyndar. Framburðurinn felst í því að fella saman hljóð og er þetta fyrirbæri einfaldlega kallað samlögun í málfræði. Þulurinn segir t.a.m. /mass/ þegar hann talar um mánuðinn mars, /dassgrá/ þegar hann kynnir dagskrá útvarpsins, og talar um /kuffélag/ þegar gamlir kaupfélagsmenn segja kaupfélag. Þessi framburðir hins nýja þular er ekki í samræmi við góða málvenju né heldur í samræmi við lög um Ríkisútvarpið þar sem segir að lögð skuli áhersla á að allt tal og texti sé á lýtalausri íslensku.
Í viðtali í Ríkisútvarpinu á dögunum talaði viðmælandi um gærnótt og átti við fyrrinótt - eða eins og sagt var forðum: hina fyrri nótt. Orðið gærnótt kemur aðeins einu sinni fyrir í ritmálssafni Orðabókar Háskóla Íslands þar sem segir: Kammerráð Finsen sálaðist í gærnótt af febri nervosa. Tilvitnunin er frá árinu 1836 úr bréfi til Jóns Sigurðssonar, sem síðar var kallaður forseti. Bréfið er frá engum öðrum en Sveinbirni Egilssyni, skáldi, þýðanda og kennara við Bessastaðaskóla, læriföður Jónasar Hallgrímssonar. Orðið gærnótt er myndað á sama hátt og orðin gærdagur, gærkvöld og gærmorgun, en hefur ekki fest rætur í daglegu máli og málvöndunarmenn hafa amast við því í vönduðu máli. En þegar sjálfur Sveinbjörn Egilssona notar orðið er sannarlega úr vöndu að ráða!
Orðið gær merkir dagurinn fyrir daginn í dag, eins og lesendur þekkja. Orðið ellegar orðstofninn kemur fyrir í flestum indóevrópskum málum. Í færeysku heitir þetta gjár, í dönsku, norsku og sænsku går, í þýsku gestern, í forháþýsku gestaron, á ensku yesterday, en það orð gerðu The Beatles heimsfrægt með lagi sínu Yesterday á plötunni Help frá árinu 1965 en upphaf söngsins hljóðar þannig:
Yesterday, all my troubles seemed so far away
Now it looks as though they're here to stay
Oh, I believe in yesterday.
Orðið yesterday er komið úr fornensku: giestra dæg: dagurinn í gær. Í frönsku, sem að vísu er rómansk mál en af indóevrópsku málaættinni, heitir dagurinn fyrir daginn í dag hier. Í gotnesku, sem er elsta varðveitta germanska málið, var talað um gistradagis, sem merkir að vísu á morgun, enda er upphafleg merking orðstofnsins næsti dagur, þ.e.a.s. dagurinn á undan eða eftir deginum í dag. Í latínu er til lýsingarorðið hesternus sem notað er um það sem tilheyrir deginum í gær og í sanskrít er til orðið hyas sem mun merkja gærdagurinn. Þessi samtíningur sýnir m.a. skyldleika tungumála sem breiðst hafa út um jörðina.
Tryggvi Gíslason
Nýjast
-
Krummafótur á Grenivík 25 ára
Leikskólinn Krummafótur á Grenivík fagnaði 25 ára afmæli nýverið. Af því tilefni var opið hús í leikskólanum og var gestum og gangandi boðið upp á kaffi og afmælisköku. -
Sjúkrabílabangsar afhentir á Hlíð
Sigurbjörg Ingvadóttir notandi í dagþjálfun á Hlíð afhenti fullan poka af fallegum sjúkrabílaböngsum til sjúkraflutningamanna nú fyrir skemmstu. Sibba, eins og hún er -
B.Jensen vormòt Òðins Jón Ingi Einarsson sló 3 Akureyrarmet í flokki 13-14 ára
B.Jensen vormót Óðins var haldið í blíðskaparveðri í Sundlaug Akureyrar laugardaginn 17. Maí. Keppendur voru 62 frá Óðni auk 1 frá Sundfélaginu Rán á Dalvík. Yngstu keppendurnir voru fæddir 2016 og 2017 en þau fóru flest að taka þátt í fyrsta sinn. Það er skemmst frá því að segja að þau stóðu sig frábærlega vel þrátt fyrir að hafa velflest aldrei stungið sér af startpalli, þar sem enginn slíkur er í Glerársundlaug, þar sem grasrótarstarf Óðins fer fram. -
Ævintýragarðurinn við Oddeyrargötu 17 opnar á morgun
Í tilkynningu sem Hreinn Halldórsson, staðarhaldari, og listasmiður í Odddeyrargötu 17 sendi frá sér kemur fram að Ævintýragarðurinn hans sem er eitt að djánsum bæjarins opnar fyrir almenning 20. mai sem er á morgun þriðjudag. -
Þá er vorið loksins komið
Já vorið er sú árstíð sem ég elska mest. Sennilega er það líka ljótasta árstíðin. Allt skítugt, grasið gulbrúnt, tré og runnar berir. En svo breytist allt á augabragði. Og daginn sem sólgulur fífill brosir við mér, feit hunangsfluga flýgur framhjá, eða kónguló spásserar yfir borðið sem ég sit við, þá hellist þessi barnslega gleði og tilhlökkun vegna sumars sem er í vændum yfir mig. En besta vormerkið er án efa að það birtir. -
Íshokkí í aldarfjórðung 25 ár frá stofnun kvennaliðs SA í íshokkí
„Þetta er ein hraðasta íþrótt í heimi. Ég hef lýst henni á þann veg að leikmaður er í 100 metra hlaupi á fullum hraða, gefi allt í sprettinn, með 10-15 kg aukalega á sér ásamt því að tveir menn hangi á honum. Það þarf að huga að kylfu og hvar pökkurinn er auk þess sem farið er um á örmjóu blaði. Íshokkí reynir mjög mikið á leikmenn, þeir þurfa að vera í góðu formi, sterkir og hafa gott jafnvægi,“ segir Jónína Margrét Guðbjartsdóttir. Hún var ein af þeim konum sem tók þátt í að stofna kvennalið Skautafélags Akureyrar fyrir 25 árum og er enn að, spilar með og þjálfar að auki U16 kvenna hjá félaginu -
Einstök upplifun í Grobbholti
-Sauðfjárbúið á Húsavík sem dregur að sér hundruði gesta á hverju vori -
Gamla verslunin í Vaglaskógi jöfnuð við jörðu
„Það eiga margir góðar minningar um þessa verslun,“ segir Helen Jónsdóttir en gamla góða búðin í Vaglaskógi var jöfnuð við jörðu nýverið. Allt var tekið nema hellan fékk að vera og væntir Helen þess að eitthvað verði gert á staðnum. „Vonandi verður settur upp fallegur áningarstaður þarna, með borðum og bekkjum og jafnvel skilti sem greinir frá sögu verslunarinnar.“ -
Hamrastígur og Kirkjugarðsstígur Finnur ehf bauð lægst í stígagerðina
Gengið verður til samninga við lægstbjóðenda, Finn ehf í gerð tveggja stíga á Akureyri, Hamrastígs og Kirkjugarðsstígs, en fyrirtækið átti lægsta boð í bæði verkin.