TOPP 5 LISTINN: BÆKUR ÞÓRBERGS ÞÓRÐARSONAR

Orri Harðarson rithöfundur og tónlistarmaður. Mynd: Auðunn Níelsson

Topp fimm listamaður vikunnar er Orri Harðarson, rithöfundur og tónlistarmaður frá Akranesi. Hann hefur búið á Akureyri um árabil ásamt eiginkonu sinni, Ingu Elísabetu Vésteinsdóttur. Saman eiga þau stúlkurnar Karólínu og Birgittu Ósk. Orri vinnur nú að nýrri skáldsögu sem út kemur á hausti komanda.

Orri skorar á Kristján Edelstein, tónlistarmann, að koma með topp fimm lista næstu viku. Kristján hefur frjálst val um efnið, enda annálaður músíkant, matgæðingur mikill og smekkmaður á kvikmyndir.

#5 – ÆVISAGA SÉRA ÁRNA ÞÓRARINSSONAR 

Einhver best skrifaða og kostulegasta ævisaga sem ég hef nokkru sinni lesið. Þórbergur er þarna að færa frásagnir níræðs uppgjafaprests til bókar og skilar þeim ljóslifandi í sex bindum. Höfðu menn á orði að þarna hefðu komið saman hraðlygnasti Íslendingurinn (Árni) og sá trúgjarnasti (Þórbergur). Ofvitinn frá Hala lifði sig svo inn í hlutverk Árna að hann tók meira að segja upp göngulag viðmælandans.

#4 – SÁLMURINN UM BLÓMIÐ

Dásamleg reynslusaga um samskipti Þórbergs við barn í blokk á Hringbrautinni, þar sem höfundurinn bjó á efri árum. Aftur lagði Þórbergur sig svo fram um að skilja viðfangsefnið að hann æfði bæði og analyseraði babblið í ómálga barninu. Skreið og slefandi um gólf. Löngu síðar sagði hann enda í viðtali við Matthías Johannesen: 

#3 – OFVITINN

Vinsælasta bók Þórbergs. Og ekki að ósekju. Leiftrandi skemmtilegar frásagnir hans af fyrstu árunum á mölinni, eftir að hann flytur sem ungur og blásnauður maður úr Suðursveit til Reykjavíkur. Þarna eru margar ógleymanlegar pælingar og senur. Stúlkur leika stórt hlutverk í bókinni; Þórbergur missir sveindóminn í kirkjugarði, er með „elskuna sína“ á heilanum og svo framvegis. Honum er líka tíðrætt um fyrrnefnda fátækt, misheppnaða menntavegsgöngu og sitthvað fleira. Og þarna er auðvitað húslesturinn eftirminnilegi: 

#2 – ÍSLENZKUR AÐALL

Þessi fyrirrennari Ofvitans markar upphaf nýrrar bókmenntagreinar sem Guðbergur Bergsson kallaði síðar „skáldævisögu.“ Aðallinn þykir mér heilsteyptasta bók Þórbergs. Hún inniheldur – rétt eins og Ofvitinn – kostulegar frásagnir af fyrstu manndómsárunum; heimspekilegar vangaveltur um skáldskap, ást, pólitík og trú. Svo er hún þarna hin óborganlega framhjáganga, auk dásamlegra lýsinga á Akureyri; dvöl hans þar og sagnir af eftirminnilegu samferðafólki. Þjáningin var og aldrei langt undan. 

#1 – BRÉF TIL LÁRU

Trúlega er Bréfið eitthvert besta byrjendaverk íslensks rithöfundar. Stílgáfa og slagkraftur einkennir þetta magnaða manifestó hins sannfærða kommúnista sem mjög er í mun að berja bæði á kirkjunni og kapítalistum. Meira að segja bærinn okkar verður þarna fyrir barðinu á innblásnum höfundinum: 

Bókin hafði gríðarleg áhrif og gerði til dæmis Halldór Laxness afhuga kaþólskunni. Umfram allt er hún þó vitnisburður um makalausa stílsnilld. Tónninn er strax sleginn í hinni löngu upphafssetningu bókarinnar. Og hvílík opnun:

Í Bréfinu er líka hin fræga frásögn af því þegar Þórbergur taldi sig vera óléttan, auk fleiri bráðfyndinna lýsinga á sérkennilegum manninum bak við höfundinn. Ég set bókina í fyrsta sæti vegna þess hversu mikil áhrif hún hafði á mig, fremur en að hún sé endilega besta verk höfundarins.