Fimmta sértæka grein um Vaðlaheiðargöng – Rekstrarkostnaður og afborganir af láni

Vaðlaheiðargöngum fylgir rekstrarkostnaður.  Skipta má þeim rekstrarkostnaði í tvennt.  Annars vegar er almennur rekstrarkostnaður sem er í öllum jarðgöngum. Það er svo sem rafmagn, malbikun á einhverra ára fresti, viðhald og þess háttar. Hins vegar er kostnaður við að taka veggjald.

Á margan hátt er eðlilegt að almennur rekstur sé á hendi Vegagerðarinnar eins og allstaðar í vegakerfinu (þó ekki í Hvalfjarðargöngum).  Vegagerðin sparar kostnað á móti á Víkurskarði, þar verður ekki ástæða til að halda úti eins mikilli þjónustu og áður.  Umferð þar verður ekki nema brot af núverandi umferð og harla lítil á veturna.  Jafnframt ætti vegslit á leiðinni að verða minna. Hugsunin er þá sú að veggjaldið eigi að standa undir stofnkostnaði Vaðlaheiðarganga en almennur rekstrarkostnaður verði á hendi ríkisins eins og annarsstaðar.  Þessi almenni rekstrarkostnaður er líklega um 20-25 Mkr á ári.  Þessi upphæð er sett fram með hliðsjón af rekstrarkostnaði í Fáskrúðsfjarðargöngum og tillit tekið til þess að þau eru styttri og umferðarminni en Vaðlaheiðargöng verða.

Öðru máli gegnir um kostnaðinn við að innheimta veggjaldið.  Eðlilegt er að hann verði greiddur af veggjaldinu. Þarna er fyrst og fremst um að ræða kostnað við innheimtuna en einnig umsýslu við reksturinn. Höfundur hefur litlar forsendur til að áætla árlegan kostnað við þetta. Mönnuð gjaldstöð kostar líklega um 30 Mkr á ári.  Vonandi verður gjaldstöðin hins vegar mannlaus.  Ýmsar leiðir eru til í þeim efnum og í töluverðri gerjun.  Ein einföld leið sem ýmsir kannast við frá Norðurlöndum (svo sem um Eyrarsundsbrúna) er að ekið er að slá, korti (debetkorti, greiðslukorti eða sérstöku Vaðlaheiðarkorti) stungið í lesara, sláin lyftist upp og ekið er áfram.  Svipað þekkist jafnvel á einstaka bílastæðum á Íslandi.

Vonandi verður hægt að halda kostnaði við gjaldheimtu og umsýslu fyrir neðan 20 Mkr á ári en hér er rennt nokkuð blint í sjóinn með það.

Í grein þrjú og fjögur var rökstutt að líklega yrðu tekjurnar á fyrsta ári 357 Mkr en greiða yrði 277 Mkr í vexti.  Þá yrðu eftir um 80 Mkr.  Af þeirri upphæð þarf að greiða rekstrarkostnað.  Hér er miðað við að hann verði eingöngu vegna gjaldtöku og umsýslu.  Ef hann verður 20 Mkr standa eftir 60 Mkr.  Ef Vegagerðin sér um almennan rekstur þá má nota alla þessa upphæð til að greiða niður lánið. Samsvarandi tölur fyrir annað ár eru 379 Mkr í tekjur, 275 Mkr í vexti, 20 Mkr í rekstrarkostnað og þá standa eftir 84 Mkr til að greiða niður lánið.  Smám saman eykst endurgreiðslan af láninu, bæði vegna þess að gert er ráð fyrir að umferðin aukist um 2% á ári sem og að vaxtakostnaður af láninu lækkar smám saman í samræmi við endurgreiðslur af því.  Með þessum forsendum greiðist lánið upp á 30 árum.

Umfjöllun FÍB:

• FÍB segir í blaði sínu: ,, ...er ljóst að rekstrarkostnaður ganganna verður margfalt hærri en áætlanir gera ráð fyrir". Hvaða áætlanir FÍB er að vísa til er ekki ljóst, því er þessi fullyrðing FÍB fremur kyndug. FÍB gerir ráð fyrir að allur rekstrarkostnaður sé greiddur af veggjaldinu og hann sé samtals 75 Mkr á ári. Það er nokkuð hátt jafnvel þó miðað sé við mannaða gjaldstöð.
• FÍB er heldur ekki á því að nokkur afgangur verði til að greiða niður lánið. Þess í stað segir FÍB í blaði sínu ,,Reikningur upp á 250-400 milljónir króna verður sendur skattgreiðendum árlega næstu þrjá áratugina ef ráðist verður í Vaðlaheiðargöng". Þessi fullyrðing stenst engan veginn. Þarna er verið að gera ráð fyrir því að tekjur af veggjaldi verði engar eða mínusstærð (vegfarendum sé borgað að fara um göngin). Jafnvel þó rekstrarkostnaður væri 75 Mkr og vextir væru 5% af láninu og vaxtakostnaður á fyrsta ári því 440 Mkr, væri útilokað að ekki næðust hærri tekjur en 115 Mkr. En þá væri mínusinn 400 Mkr. Af þessu sést vel hvers eðlis útreikningar FÍB eru. Raðað er inn óraunhæfum forsendum sem allar eru rammskakkar í sömu áttina og þá er tryggt að útkoman verður hreinn uppspuni.

Höfundur er lektor við Háskólann á Akureyri og sérfræðingur á RHA.