Brandajól
Í gær voru vetrarsólhvörf eða vetrarsólstöður, og þá tekur sól aftur að hækka á lofti. Orðið sólhvörf kemur fyrir í Grettissögu þegar Grettir er kominn í Drangey og þar segir: Nú líður fram að sólhvörfum. Þá bjuggust bændur að sækja sláturfé sitt í eyna. Orðið virðist þarna notað um tímann um jafndægur á hausti þ.e. tímann nærri haustjafndægrum þegar dagur og nótt eru enn jafnlöng en dag tekur að stytta.
Orðið vetrarsólstöður virðist hins vegar oftar notað í íslensku en orðið vetrarsólhvörf. Orðið vetrarsólhvörf kemur fyrst fyrir á prenti í bókinni «Á öðrum hnöttum, getgátur og vissa» eftir Sigurð Þórólfsson, sem út kom árið 1915. Orðið vetrarsólstöður kemur fyrir á prenti þegar árið 1780 í hinu merka riti Björns í Sauðlauksdal Atla edr Raadagiørdir Yngismanns um Bwnad sinn helst um Jardar- og Qvikfiaar-Rækt Atferd og Agooda med Andsvari gamals Bónda. Fræðsluritið Atli er leiðarvísir í samtalsformi fyrir bændur um rétta breytni í búskaparmálum, þar sem saman ræða hinn fávísi Atli og einstaklingur sem aðeins ber nafnið bóndi.
Bráðum koma blessuð jólin. Vafi leikur á hvort í ár eru brandajól. Brandajól voru talin þegar jól falla þannig við sunnudag, að margir helgidagar verða í röð. Stundum hefur verið gerður greinarmunur á "stóru" brandajólum og "litlu" brandajólum, en notkun heitanna virðist vera á reiki. Orðið brandajól er að finna í ritum Árna Magnússonar frá því um 1700 þar sem segir: Brandajól kalla gamlir menn á Íslandi, þá jóladag ber á mánadag, áttadag á mánadag og þrettánda á laugardag. Í ár ber jóladag upp á þriðjudag ekki mánudag. Samkvæmt því eru ekki brandajól í ár, enda þótt löng fríhelgi sé hjá vinnandi fólki. Til gamans má geta þess, að orðið brandajól kemur fyrir í Nokkrum ljóðmælum eptir Hallgrím Pjetursson sem gefin voru út 1885. Orðið ætti því að vera eldra en 1674 sem er dánarár Hallgríms.
Áður var því sem sagt talað um brandajól þegar þríheilagt var, það er að segja að þrír helgidagar kirkjunnar fóru saman: sunnudagur, jóladagur og annar dagur jóla, sem allt voru helgidagar kirkjunnar og því þríheilagt. Með öðrum orðum var talað um brandajól þegar sunnudagur lenti á undan eða á eftir jóladögunum tveimur: jóladegi og öðrum degi jóla. Aðfagadagur jóla var ekki helgidagur. En eftir að laugardagur varð almennur frídagur á sjöunda áratug síðustu aldar, varð farið að kalla brandajól þegar fjórir frídagar koma í röð að ekki sé talað um fimm frídaga, eins og nú er.
Merking orðsins brandajól er tengd orðinu brandur, brandar í merkingunni eldiviður, eldibrandar. Þegar þríheilagt var um jól að ekki sé talað um fjórheilagt þurfti mikinn eldivið, bæði til þess að lýsa upp híbýli og hita hér á norðlægum slóðum.
Gleðileg jól.
Tryggvi Gíslason.
Nýjast
-
Litaboltavöllur á tjaldsvæðinu
Skipulagsráð Akureyrar hefur tekið jákvætt í erindi frá Skúla Lórenz Tryggvasyni sem óskaði eftir svæði til að setja upp litaboltavöll (e. paintball). -
Sjómannadagur.
Àrlega hőldum við sjómannadaginn hátíðlegan. Við hugsum til sjómanna, sem finnast í flestöllum ef ekki öllum íslenskum fjölskyldum, heiðrum þá og gleðjumst með þeim. Það er misjafnt hve mikinn þátt fólk tekur í þessum hátíðarhöldum. Sumir fylgjast vel með dagskrá hátíðarhaldanna, á meðan aðrir láta sér nægja eitthvað betra með kaffinu. -
Norðurslóðir, stríð og hnattræn hlýnun
Aukin spenna í alþjóðamálum hefur haft mikil áhrif á þróun mála á Norðurslóðum. Ríki sem þar eiga hagsmuna að gæta þurfa að fylgjast vel með og vera reiðubúin að bregðast við öðrum vendingum á svæðinu. Á meðan hnattræn hlýnun ógnar umhverfi, samfélögum og opnun skipaleiða – þá hefur innrásarstríð Rússa í Úkraínu leitt til þess að vonir um friðsæl samskipti á Norðurslóðum hafa dvínað verulega. -
Bakþankar bæjarfulltrúa Í guðanna bænum
Ég er enn í sjokki. Taugaáfalli. Og tilefnið, Jú, í gær varð ég barni að bana – næstum því. Veit ekki enn hvaða kraftaverk kom í veg fyrir þá miklu óhamingju. Öskur eða eitthvað sem undirmeðvitundin skynjaði - þótt augað sæi ekki. Tildrögin. Ég var að koma niður Krákustíg hjá Amtsbókasafninu þegar eitthvað skaust á örskotshraða fyrir steyptan garðvegginn, niður gangstéttina með fram Oddeyrargötu. -
Að efla þéttbýli eða vinna gegn því
Á síðustu 20 árum hefur íbúum á Íslandi fjölgað um tæp 100 þúsund eða um þriðjung (33%). Langstærstur hluti þessar fjölgunar hefur átt sér stað á suðvesturhorni landsins. Ef skoðuð er íbúaþróun í þeim sveitarfélögum sem í dag mynda sveitarfélagið Þingeyjarsveit, en voru fyrir aldarfjórðung 6 hreppir, kemur upp ólík mynd. Þann 1. janúar 2005 töldu sveitarfélögin (þá þrjú) 1.399 manns en þann 1. janúar sl. bjuggu 1.453 Þingeyjarsveit. Því hefur íbúum fjölgað hér um tæp 4% á sama tíma og landsmönnum fjölgaði um þriðjung. -
Framkvæmdasjóður ferðamannastaða Verkefni í Glerárdal og Hlíðarfjalli fá 46 milljónir
Tveir styrkir komu í hlut Akureyrarbæjar við úthlutun úr Framkvæmdasjóði ferðamanna, samtals um 46 milljónir króna. -
GeoSilica hefur framleiðslu á Þeistareykjum
GeoSilica færir út kvíarnar og hefur starfsemi í nýju húsi á fjölnýtingarlóð Landsvirkjunar á Þeistareykjum komandi haust. Fyrirtækið hefur samið við Landsvirkjun um leigu á húsinu, afhendingu auðlindastrauma á Þeistareykjum og samstarf til næstu áraSamstarfið markar upphaf fjölnýtingar á Þeistareykjum til framtíðar. -
Bjargvættir framtíðarinnar á Húsavík
Unglingadeild Björgunarsveitarinnar Garðars er afar öflug -
Rausnarleg gjöf frá nemendum Síðuskóla til barnadeildar SAk
Barnadeild Sjúkrahússins á Akureyri fékk á dögunum einstaka gjöf þegar nemendur í 5., 6. og 7. bekk Síðuskóla ákváðu að leggja 550.000 krónur inn á styrktarreikning deildarinnar. Upphæðin safnaðist með sölu á handverki og veitingum sem nemendur stóðu fyrir á Barnamenningarhátíð í apríl.
