88. þáttur 4. júlí 2013
Tungan geymir í tímans straumi
Skáld hafa lengi velt fyrir sér tungumálinu, ekki síst orðum þess, enda eru orð verkfæri eða tjáningartæki skáldanna og annarra sem eiga sér tungumál. Í kvæðinu Móðir mín segir Einar Benediktsson um frjómátt tungumálsins:
Ég skildi að orð var á Íslandi til
um allt sem er hugsað á jörðu.
Hinn 4. mars 1843 las Jónas Hallgrímsson upp kvæði á fundi í Fjölnisfélaginu í Kaupmannahöfn. Kvæðið kallaði hann Ástu og birtist það í Fjölni sama ár. Kvæðið er óður til móðurmálsins og fjallar um ást skáldsins á skáldskapnum og móðurmálinu. Skáldið persónugerir móðurmálið, sem birtist í líki konu - skáldgyðjunni - og guðsaugað, sólin, skín á hana og nærir eins og allt líf, og skáldið biður skáldgyðjuna að losa sig úr böndum svo að það geti ort, því að líf skáldsins liggi á vörum tungumálsins, og með því að yrkja losnar skáldið úr böndum og leysir með skáldskap sínum aðra úr viðjum og færir skáldinu þannig sælu að geta miðlað. Fyrsta erindi kvæðisins Ásta hljóðar þannig:
Ástkæra, ylhýra málið
og allri rödd fegra,
blíð sem að barni kvað móðir
á brjósti svanhvítu;
móðurmálið mitt góða,
hið mjúka og ríka,
orð áttu enn eins og forðum
mér yndið að veita.
Í kvæðinu Bragarbót frá árinu 1898 yrkir Matthías Jochumsson um móðurmálið, sem hann kallar guðamálið, og segir þar í einstakri andagift sinni og skáldlegri upphafningu:
Máli, sem hefur mátt að þola
meinin flest, er skyn má greina:
ís og hungur, eld og kulda,
áþján, nauðir, Svartadauða.
Málið fræga söngs og sögu
sýnu betra guðavíni -
mál er fyllir svimandi sælu
sál og æð, þótt hjartanum blæði.
...
Tungan geymir í tímans straumi
trú og vonir landsins sona,
dauðastunur og dýpstu raunir,
darraðarljóð frá elstu þjóðum,
heiftareim og ástarbríma,
örlagahljóm og refsidóma,
land og stund í lifandi myndum
ljóði vígðum - geymir í sjóði.
Matthías segir að tungumálið geymi sögu þjóðar í aldanna rás - í tímans straumi, enda er þetta einnig skoðun málvísindamanna samtímans: tungumál þjóða geymir sögu þeirra.
Hannes Pétursson hefur víða í öguðum ljóðum sínum velt fyrir sér orðunum. Í kvæðinu Orðin sem ég aldrei finn úr ljóðabókinni Í sumardölum frá árinu 1959 segir hann:
Ég veit þau búa einhvers staðar öll,
en aldrei finn ég þeirra myrka helli
og þótt ég leiti fram í efstu elli
um úfna vegi: tungunnar bröttu fjöll.
Ég veit þau finnast aldrei. Engum mönnum
þau orð ég flyt sem geymi huga minn:
þágu frá aldinkjöti sætleik sinn
og særðu herslu og styrk úr úlfsins tönnum.
Skáldið getur aldrei sagt það sem hugur hans geymir, orðin búa í myrkum helli og vegir tungunnar eru úfnir og fjöll hennar brött, en orðin hafi fengið mátt sinn úr ólíkum áttum, sætleika úr aldinkjöti og styrk úr tönnum úlfsins: orðin geta því bæði verið sæt og hörð.
Tryggvi Gíslason.
Nýjast
-
Líflínan
Í þessari viku legg ég fram þingsályktunartillögu sem snýr að því að tryggja áframhaldandi starfsemi Janusar endurhæfingar eða tryggja sambærilega geðendurhæfingu fyrir ungmenni með fjölþættan vanda. -
Eyjafjarðarsveit - Katta- og hundahald
Nú er varptíminn í algleymingi og vert að minna á 15. gr. samþykktar um hunda og kattahald, en þar segir: „Eigendum og forráðamönnum katta ber að taka tillit til fuglalífs á varptíma, t.d. með því að takmarka útiveru þeirra og eftir atvikum hengja á þá bjöllu.” -
Akureyrarbær óskar eftir þátttakendum á Stórþing eldri borgara
Stórþing eldri borgara verður haldið í Menningarhúsinu Hofi á Akureyri föstudaginn 30. maí. Markmið þingsins er að kanna viðhorf einstaklinga 60 ára og eldri til þjónustu Akureyrarbæjar og safna hugmyndum að áframhaldandi þróun þjónustunnar. -
Húsfriðunarsjóður Akureyrar Aðalstræti 54 og 54a fá viðurkenningu
Húsin við Aðalstræti 54 og 54a, og eigendur þeirra, hlutu viðurkenningu Húsverndarsjóðs Akureyrar árið 2025 fyrir viðgerðir á síðustu árum sem gerðar hafa verið í góðu samræmi við aldur og gerð húsanna. -
Bærinn getur ekki aðstoðað
Bæjarráð Akureyrar getur ekki orðið við erindi frá gönguhópnum Club 1010. Hópurinn skoraði á Akureyrarbæ að aðstoða Félag eldri borgara á Akureyri um kaup á húsnæði við Hólabraut þar sem áður var ÁTVR fyrir starfsemi félagsins. Húsnæðið er við Hólabraut. Starfsemi Vínbúðarinnar var flutt á Norðurtorg en til stendur að selja húsið við Hólabraut. -
Hagnaður af rekstri Sparisjóðs Þingeyinga 179 milljónir króna
Aðalfundur Sparisjóðs Þingeyinga var haldinn 28. apríl s.l. á Fosshótel Húsavík. Rekstur Sparisjóðsins gekk vel á síðasta ári, hagnaður af starfseminni var 226 milljónir króna fyrir skatta og hagnaður eftir skatta var 179 milljónir króna. Um síðustu áramót voru heildareignir sparisjóðsins 14,7 milljarðar króna og hafa aukist um 1.553 milljónir á milli ára. Innlán voru á sama tíma um 12,8 milljarðar. Eigið fé sparisjóðsins var 1,5 milljarður í árslok og lausafjárstaða er sterk. -
Langþráður skeljasandur skilar sér til hafnar.
Skollans langri bið eftir skeljasandi lokið. 1250 tonnum landað í s.l. viku á Dalvík og Krossanesi og farmi ekið til 24 bænda til kölkunar við jarðvinnslu eða á tún. Auk þess fengu bændur í S-Þing. rúm 900 tonn og 340 tonn eru á leið til Reyðarfjarðar sem fer upp á Hérað. Mikilvægt er til að tryggja góð vaxtarskilyrði plantna með réttu sýrustigi jarðvegs þar sem ódýrasta leiðin er að nota skeljasand til kölkunar. -
Heitaloftsþurrkun fiskafurða á Laugum Starfsleyfi framlengt til 15. nóvember
Starfsleyfi Samherja fyrir heitaloftsþurrkun fiskafurða á Laugum í Reykjadal verður framlengt um 6 mánuði og gildir til 15. nóvember næstkomandi. Heilbrigðisnefnd Norðurlands hefur samþykkt framlengt starfsleyfi. -
Grófin fær styrk
Grófin Geðrækt á Akureyri hefur fengið styrk frá Rafiðnaðarsambandi Íslands upp á 500 þúsund krónur.