95. þáttur 29. ágúst 2013
Fífill í haga
Auðlegð íslenskrar tungu er víða að finna: í örnefnum, spakmælum, málsháttum og orðatiltækjum - sem endurspegla á vissan hátt heimspeki alþýðunnar. Auðlegð tungunnar birtist einnig í blómanöfnum og verður þeim gerð skil síðar.
Jónas Hallgrímsson, listaskáldið góða, lauk prófi í náttúruvísindum frá Kaupmannahafnarháskóla árið 1838 með jarðfræði og steinafræði sem sérgrein. Jónas ferðaðist um Ísland fimm sumur og þekkti landið betur en aðrir, hann samdi Íslandslýsingu, skrifaði dagbækur og bréf og auk þess sem hann birti fræðigreinar í vísindaritum sem bera vitni þekkingar og lærdóms. Þá orti hann ljóð sem eiga engan sinn líka. Hann var því ekki drykkfelldur útigangsmaður á biluðum skóm á flórhellunum í Kaupinhafn, eins og Halldór Laxness kemst að orði í Alþýðubókinni.
Víða í ljóðum sínum talar Jónasar Hallgrímssonar um blómin á jörðu - og blómin í brjóstum okkar:
Því meðan þrúgna gullnu tárin glóa
og guðaveigar lífga sálaryl,
þá er að víst að bestu blómin gróa
í brjóstum sem að gera fundið til.
Í Hulduljóðum talar hann við blómin, sem hann nefnir smávini:
Smávinir fagrir, foldarskart,
fífill í haga, rauð og blá
brekkusóley, vér mættum margt
muna hvurt öðru að segja frá.
Prýði þið lengi landi það
sem lifandi guð hefir fundið stað
ástarsælan, því ástin hans
alls staða fyllir þarfir manns.
Á öðrum stað í Hulduljóðum segir:
Hann svipast um, nú sefur allt í landi,
svæft hefur móðir börnin stór og smá,
fífil í haga, hrafn á klettabandi,
hraustan á dúni, veikan fjölum á.
Þarna nefnir hann fífil, eftirlætisblóm sitt og eins konar einkennisblóm eins og fram kemur í Dalvísu:
Fífilbrekka, gróin grund,
grösug hlíð með berjalautum,
flóatetur, fífusund,
fífilbrekka, smáragrund,
yður hjá ég alla stund
uni best í sæld og þrautum,
fífilbrekka, gróin grund,
grösug hlíð með berjalautum.
Orðið fífill er gamalt í málinu, bæði sem nafn á blómi og sem viðurnefni. Merking orðsins er óviss en orðið fífill er talið skylt orðinu fimbul, sem merkir stór eða mikill, sbr. fimbulvetur, og orðinu fífl, sem upphaflega merkti jötunn eða risi. Hefur þess verið getið til að stærð og lögun biðukollunnar, þessa undraverks sköpunarinnar, liggi að baki merkingu orðins fífill - hinn stórhöfða.
Fleiri skáld en Jónas yrkja um fífilinn. Eggert Ólafsson segir í kvæðinu Ísland:
Ísland segir sama
sorg og elli mædd,
flest allt að vill ama,
enginn fær það bætt.
Rétt er ég orðin ráðalaus,
fegri man ég fífil minn,
fæsta biðla eg kaus.
Bjarni Gissurarson segir í kvæðinu Sólarsýn: Fagur sprettur upp fífill í túnum - og Jón Thoroddsen segir um Þuríði gömlu í skáldsögunni Manni og konu að hún væri minnst metin þar á bæ og mætti muna fífil sinn fegri. Fífillinn er því ekki aðeins fagurt blóm heldur tákn manndóms, dugnaðar og virðingar.
Tryggvi Gíslason
Nýjast
-
Hátíðarhöldin 1. maí á Húsavík
Stéttarfélögin standa fyrir hátíðarhöldum 1. maí á Fosshótel Húsavík. Hátíðin hefst kl. 14:00. Boðið verður upp á veglegt kaffihlaðborð, hátíðarræður, auk þess sem heimamenn í bland við góða gesti munu sjá um að skemmta gestum með hreint út sagt mögnuðum tónlistaratriðum. -
Annars konar upplifun í Bandaríkjunum en átti von á
„Mín upplifun varð önnur en ég gerði fyrir fram ráð fyrir. Þetta var dálítið einkennileg upplifun,“ segir Rachael Lorna Johnstone lagaprófessor við Háskólann á Akureyri. Hún flytur erindi í stofu M-101 í Háskólanum á Akureyri föstudaginn 2. maí þar sem hún segir frá dvöl sinni í Bandaríkjunum undanfarna mánuði. -
Tæplega 63 þúsund manns renndu sér á skíðum eða bretti í Hlíðarfjalli í vetur.
Skíðavertíðinni í Hlíðarfjalli lauk um liðna helgi og eins og vant er voru það keppendur á Andrésar Andar leikunum sem slógu loka tóninn. -
1 mai dagskrá á Akureyri og Fjallabyggð
Alþjóðlegur baráttudagur launafólks verður haldinn hátíðlegur með dagskrá á Akureyri og í Fjallabyggð fimmtudaginn 1. maí. -
Göngugatan lokuð frá og með morgundeginum
Bæjarstjórn samþykkti 18. mars sl. að sá hluti Hafnarstrætis sem gengur jafnan undir heitinu „göngugatan“ verði lokaður frá 1. maí til 30. september eða í fimm mánuði. Þetta er umtalsvert lengri lokun en var síðasta sumar en þá var lokað í þrjá mánuði frá 3. júní til ágústloka. -
Guðmundur Ármann opnar sýningu laugardaginn 3. til 31. maí í Bergi, menningarhúsi Dalvíkinga
Á sýningunni, sem ber yfirskriftina Yrkja II, verða um 19 málverk máluð á árunum 2021 til 2025. Einnig nokkrar teikningar. Þessi sýning er í beinu framhaldi af sýningu minni á Bergi 2022 um sama yrkisefni. -
Bernskuheimilið mitt eftir Ólöfu Sigurðardóttur frá Hlöðum
Flóra Menningarhús í Sigurhæðum á Akureyri hefur hafið söfnun á Karolina Fund fyrir útgáfu á bókinni Bernskuheimilið mitt eftir Ólöfu Sigurðardóttur frá Hlöðum (1857-1933). Árið 1906 fékk Ólöf birta grein í tímaritinu Eimreiðinni undir heitinu Bernskuheimilið mitt sem telst vera fyrsti sjálfsævisögulegi þáttur íslenskrar konu. Greinin vakti á sínum tíma mikla athygli. Það að kona fjalli opinberlega og opinskátt um líf sitt og fjölskyldu sinnar má kalla uppreisn á þessum tíma "þegar konur áttu að standa vörð um heiður fjölskyldunnar, meðal annars með þagmælsku um eigin hagi og með því að þegja alltaf um það sem fór úrskeiðis" (Raghneiður Richter, Íslenskar konur-ævisögur, s. 11). Verkið hefur aldrei verið gefið út á bók en nú verður bætt úr því. Hægt er að styðja verkefnið og kaupa bækur í forsölu hér: https://www.karolinafund.com/project/view/6459 -
Metfjölda notaðra snjalltækja skilað inn hjá Elko
Með tilliti til sjálfbærni var árið 2024 sögulegt fyrir ELKO – sérstaklega á Akureyri þar sem viðskiptavinir skiluðu inn og keyptu alls 400 notuð snjalltæki. Þetta gerir árið að metári í viðskiptum með notuð raftæki í versluninni þar í bæ. -
Kostuleg klassík með Sinfóníuhljómsveit Westmont-háskóla í Kaliforníu
Sinfóníuhljómsveit Westmont-háskóla í Kaliforníu er væntanleg til landsins á vormánuðum. Hún leikur á þrennum tónleikum í maí. Aðgangur er ókeypis á þá alla en sækja þarf miða á tix.is:
