99. þáttur 26. september 2013
Ríkisútvarpið - musteri íslenskrar tungu
Í fyrri viku sýndi danska sjónvarpið, Danmarks radio, þátt sem nefndur var Kampen om sproget - átökin um tungumálið. Í þessum fróðlega þætti var komið víða við. Bent var á að margt hefði breyst frá því DR hóf sjónvarpssendingar 1951, hálfum öðrum áratug áður en sjónvarpssendingar Ríkisúrvarpsins hófust, að ekki sé talað um breytingar frá því danska ríkisútvarpið var stofnað og hóf útsendingar árið 1925, fimm árum áður en Ríkisútvarpið hóf útsendingar. Einnig var á það bent að sjónvarp og útvarp hefðu haft mikil áhrif á danska tungu. Kæmu áhrifin t.a.m. fram í því, að mállýskumunur í Danmörku hefði minnkað stórlega, enda þulum og fréttamönnum ekki verið leyft að nota mállýskuframburð heldur hefði mál og menning millistéttarinnar í Kaupmannahöfn sett mark sitt á málfar og jafnvel efnisval útvarps og sjónvarps.
Í einum þessara þátta DR var endurtekið gamalt viðtal við fyrsta kvenþul danska útvarpsins. Var hún spurð hvað hún teldi skipta mestu máli til þess að geta orðið góður þulur - og hún svaraði að bragði: Í fyrsta lagi verða þulir að hafa góða rödd, í öðru lagi þurfa þeir að kunna málið og í þriðja lagi verða þeir að vita hvar unnt er að afla sér upplýsinga um tungumálið - ef þekkingu brestur. Þetta er lærdómsríkt svar. Líkur benda til að svipaðar reglur hafi gilt í Ríkisútvarpinu hvað þuli varðar, því að þulir Ríkisútvarpsins hafa hingað til haft góða rödd, vandað mál sitt og leitað sér upplýsinga um tungumál - ef þekkingu brestur.
Fréttamenn Ríkisútvarpsins hafa hins vegar verið af misjöfnu bergi brotnir. Segja má að þar hafi hver sungið með sínu nefi frá fyrstu tíð. Raddgæði, framburður og málsmeðferð hafa verið misjöfn, sumir nefmæltir, aðrir mæltir í kverk, nokkrir dimmraddaðir mjög og einstaka bjartróma - svo ekki sé sagt skrækróma - og mál einstaka borið mállýskueinkenni. Þetta hefur gefið fréttaflutningi Ríkisútvarpsins sérstakan svip. Hins vegar verður að geta þess að enginn viðurkenndur, samræmdur framburður er til á Íslandi, eins og í sumum öðrum löndum. Þá skiptir meira máli að fréttamenn séu réttsýnir, glöggir og gæti hlutleysis en að þeir hafi hafa góða rödd - þótt það saki að sjálfsögðu ekki. Aftur á móti verður að gera þá kröfu til fréttamanna Ríkisútvarpsins að þeir tali rétt mál og reyni að vanda framburð sinn.
Einn af gömlum þulum DR sagði í þættinum Kampen om sproget, að hann vildi óska þess að fegursta og besta danskan væri danskan í DR - det beste dansk var DR dansk. Á Íslandi hefur Ríkisútvarpið verið kallað musteri íslenskrar tungu og má auk þess kallast fjölmennasti skóli landsins sem hefur mikil áhrif, bæði á viðhorf fólks og málfar. Því mætti óska sér - og jafnvel ætlast til þess - að fegursta íslenskan sé íslenska Ríkisútvarpsins.
Tryggvi Gíslason,
Nýjast
-
Guðmundur Ármann opnar sýningu laugardaginn 3. til 31. maí í Bergi, menningarhúsi Dalvíkinga
Á sýningunni, sem ber yfirskriftina Yrkja II, verða um 19 málverk máluð á árunum 2021 til 2025. Einnig nokkrar teikningar. Þessi sýning er í beinu framhaldi af sýningu minni á Bergi 2022 um sama yrkisefni. -
Bernskuheimilið mitt eftir Ólöfu Sigurðardóttur frá Hlöðum
Flóra Menningarhús í Sigurhæðum á Akureyri hefur hafið söfnun á Karolina Fund fyrir útgáfu á bókinni Bernskuheimilið mitt eftir Ólöfu Sigurðardóttur frá Hlöðum (1857-1933). Árið 1906 fékk Ólöf birta grein í tímaritinu Eimreiðinni undir heitinu Bernskuheimilið mitt sem telst vera fyrsti sjálfsævisögulegi þáttur íslenskrar konu. Greinin vakti á sínum tíma mikla athygli. Það að kona fjalli opinberlega og opinskátt um líf sitt og fjölskyldu sinnar má kalla uppreisn á þessum tíma "þegar konur áttu að standa vörð um heiður fjölskyldunnar, meðal annars með þagmælsku um eigin hagi og með því að þegja alltaf um það sem fór úrskeiðis" (Raghneiður Richter, Íslenskar konur-ævisögur, s. 11). Verkið hefur aldrei verið gefið út á bók en nú verður bætt úr því. Hægt er að styðja verkefnið og kaupa bækur í forsölu hér: https://www.karolinafund.com/project/view/6459 -
Metfjölda notaðra snjalltækja skilað inn hjá Elko
Með tilliti til sjálfbærni var árið 2024 sögulegt fyrir ELKO – sérstaklega á Akureyri þar sem viðskiptavinir skiluðu inn og keyptu alls 400 notuð snjalltæki. Þetta gerir árið að metári í viðskiptum með notuð raftæki í versluninni þar í bæ. -
Kostuleg klassík með Sinfóníuhljómsveit Westmont-háskóla í Kaliforníu
Sinfóníuhljómsveit Westmont-háskóla í Kaliforníu er væntanleg til landsins á vormánuðum. Hún leikur á þrennum tónleikum í maí. Aðgangur er ókeypis á þá alla en sækja þarf miða á tix.is: -
Opið fyrir umsóknir í Slipptöku Driftar EA 2025
Drift EA hefur opnað fyrir umsóknir í Slipptökuna (e. Test Drive) 2025. Í Slipptökunni felast fjórar kraftmiklar vinnustofur fyrir frumkvöðla og teymi með hugmyndir sem eru tilbúnar á næsta stig. Slipptakan endar á formlegri kynningu verkefnanna þar sem valin verkefni komast áfram í Hlunninn. -
Þorsteinn Kári gefur út Skuggamynd
Lagið var hljóðritað að mestu leyti á Akureyri síðla árs 2023, en trommurnar voru hljóðritaðar í Berlín. Upptöku á Akureyri stjórnaði Þorsteinn Kári sjálfur, en tökum á trommum stjórnuðu Jón Haukur Unnarsson ásamt Nirmalya Banerjee. -
Fjármögnun lokið á nýrri landeldisstöð Samherja
Samherji fiskeldi ehf., dótturfélag Samherja hf., hefur lokið fjármögnun fyrsta áfanga Eldisgarðs, nýrrar landeldisstöðvar við Reykjanesvirkjun, með útgáfu nýs hlutafjár og sambankaláni. Fjármögnun fyrsta áfanga nemur 235 milljónum evra, jafnvirði 34 milljarða króna. Eitt hundrað ný störf verða til í stöðinni og annar eins fjöldi afleiddra starfa. Stefnt er að því að taka stöðina í notkun á fyrsta ársfjórðungi 2027. -
Ný bók frá Gunnari J. Straumland
Út er komin hjá bókaútgáfunni Sæmundi ný bók eftir Húsvíkinginn Gunnar J. Straumland. -
Hvatningarverðlaun BSE vegna ársins 2024
Fátt er mikilvægara fyrir íslenskan landbúnað en hafa baráttufólk sem berst með oddi og egg fyrir framtíð og starfsskilyrðum greinarinnar.
